Muzeum w Gliwicach

Wydarzenia

Coś więcej...

Słów kilka...

fot. 1. Antropomorficzna szlufka pasa (widok od przodu), fot. M. Michnik

fot. 2. Antropomorficzna szlufka pasa (widok od przodu, boku i tyłu), fot. R. Zdaniewicz

Słow kilka: „Alegoria miłości” - późnośredniowieczny element pasa z Rachowic w powiecie gliwickim

TERMIN 30 kwietnia - 30 maja 2020

MIEJSCE Zamek Piastowski

Czasem na widok zabytku muzealnik kręci z niedowierzaniem głową. Dziś chcę Państwu zaprezentować najnowszy nabytek działu archeologii, który właśnie wywołał we mnie takie uczucia. W ubiegłym roku dotarła do mnie informacja o znalezieniu w pobliskich Rachowicach niezwykłego eksponatu, który został odnaleziony przez p. Patryka Korczaka (w tym miejscu chcę mu gorąco podziękować za przekazanie obiektu do muzeum). Niewielki przedmiot znaleziono w pobliżu wsi przy nieutwardzonej drodze (ul. Kasztanowa) biegnącej m.in. do kościoła parafialnego, którego początki sięgają XV w. - mówi Monika Michnik, kierownik Działu Archeologii Muzeum w Gliwicach. Zapraszamy do lektury jej artykułu!

Zabytek został przekazany do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach, a następnie do naszego muzeum. Niestety – jak to zwykle bywa – jest to tzw. znalezisko luźne, czyli bez kontekstu archeologicznego (np. obiektów czy innych współwystępujących przedmiotów), co często umożliwia ich dokładne datowanie. W takim przypadku zamiast poszukiwań terenowych zaczynają się poszukiwania biblioteczne, które w tym przypadku miałam bardzo ułatwione dzięki innym archeologom.

Ten niewielki przedmiot wykonany techniką odlewu ze stopu miedzi z domieszką innych metali przedstawia parę: kobietę (po lewej stronie) i mężczyznę (po prawej stronie), ukazanych w miłosnym objęciu lub w scenie tańca. Należy do tzw. antropomorficznych elementów pasa – ozdobnych szlufek. Stanowiły one nie tylko dodatkową biżuterię skórzanej bądź tkanej taśmy pasa, ale mogły też pełnić funkcje utylitarne dzięki owalnemu zaczepowi umieszczonemu na dole obiektu, do którego można było zawiesić dodatkowy przedmiot. Wymiary zabytku wynoszą: wysokość 5,6 cm, szerokość maksymalna 2,3 cm, grubość 1,4 cm i waga 25 g. Eksponat zachowany jest w bardzo dobrym stanie, niemal w całości. Brak jedynie zamknięcia otworu (po prawej dolnej krawędzi) oraz zaczepu w części tylnej.

Wizerunki postaci są bardzo uproszczone. Mężczyzna nosi krótki dopasowany w talii kaftan, a na nogach w obcisłe nogawice. Kobieta ubrana jest w długą rozkloszowaną suknię z trójkątnym dekoltem. Na podstawie analizy stroju szlufkę należy datować na schyłek XV lub początek XVI stulecia i wiązać z kulturą dworską doby średniowiecza, z częstymi przestawieniami pary symbolizującymi miłość lub wierność małżeńską.

Nie jest to wysokiej próby rzemiosło artystyczne, ale o jego wyjątkowości stanowi rzadkość tego typu znalezisk za ziemiach polskich. Jedyną dotychczas publikowaną analogią do zabytku rachowickiego z jest podobna szlufka odkryta przypadkowo w okolicach Stargardu Szczecińskiego. Do tej pory znanych z terenu Europy jest 15 tego typu okazów, głównie z Niemiec, a konkretnie z Bawarii oraz sąsiadującej z nią Turyngii. Prawdopodobnie zabytek został wykonany w jednym z wielu warsztatów w Norymberdze, która wtedy była prężnym ośrodkiem odlewnictwa brązowego.

I tu otwiera się dla nas szerokie pole spekulacji dotyczących właściciela tego przedmiotu. Na tego typu elementy pasa mogła sobie pozwolić osoba majętna, stojąca wyżej w średniowiecznej hierarchii niż ówczesny mieszkaniec Rachowic. Czy był to kupiec podążający z towarem traktem do Ujazdu lub Gliwic, a może rycerz lub szlachcic – właściciel okolicznych miejscowości. Na to pytanie nie znajdziemy odpowiedzi, jednak kolejny raz zabytki archeologiczne znalezione w powiecie gliwickim zaskakują związaną z nimi historią.

tekst: M. Michnik

Powiązane wystawy

Słów kilka: O sztuce sakralnej i...

08-14 czerwca 2020

Willa Caro

Oddział Odlewnictwa Artystycznego