W hucie gliwickiej, w XIX i XX wieku powstawały odlewy artystyczne związane z kultem, liturgią, wyposażeniem świątyń, prywatnym życiem religijnym oraz sztuką sepulkralną. Był to bardzo ważny nurt, o czym świadczy ilość wyrobów zaoferowanych w dawnych cennikach z XIX wieku. Zapraszamy do lektury artykułu Anny Kwiecień, kierownik Działu Sztuki i Rzemiosła Artystycznego.   

Oferowano do wykonania duże krzyże z rzeźbą Chrystusa lub same krzyże bez postaci, figury i statuetki świętych, krucyfiksy „stołowe” zróżnicowanej wielkości - na postumentach, przeznaczone do wnętrz kościelnych i prywatnych, kapliczki, świeczniki ołtarzowe, plakiety z wizerunkami Chrystusa, ewangelistów, apostołów, te ostatnie odlewane według modeli Leonharda Poscha na początku XIX wieku, a powtarzane wg zachowanych wzorów także w wieku XX . Odlewy żeliwne, tak jak niegdyś grafiki, a zwłaszcza litografie popularyzowały znane dzieła malarskie – na przykład „Ostatnią Wieczerzę” Leonarda da Vinci czy „Madonnę Della Sedia” Rafaela. Te dwa obrazy, jak i inne motywy ikonograficzne, przetworzone na płaskorzeźbione plakiety, również przez wspomnianego Leonharda Poscha, były wielokrotnie odlewane i stanowiły prawdopodobnie wyposażenie także wnętrz mieszkalnych. W XX wieku plakiety z postaciami Madonny i świętych oraz duże płaskorzeźbione fryzy ilustrujące modlitwy projektował Peter Lipp. W cennikach oraz wzornikach odlewni oferowano także płyty epitafijne, nagrobki w formie małej architektury, jak i same rzeźby nagrobkowe. Zachowały się przykłady nagrobków wyposażanych w żeliwne elementy, takie jak tablice, krzyże, ogrodzenia (np. w Łabędach, obecnie dzielnicy Gliwic, w grobowcu rodziny Welczków przy kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny).

Znakomitym, zachowanym przykładem sztuki sepulkralnej jest żeliwny nagrobek Johna Baildona usytuowany na gliwickim cmentarzu hutniczym. Posiada on formę neogotyckiej kapliczki. Na tymże cmentarzu, położonym nieopodal dawnej odlewni, gdzie pochowano wielu zasłużonych hutników i których liczne nagrobki zachowały się do dnia dzisiejszego, miejscowi miłośnicy i społeczni opiekunowie zabytków, podczas prac porządkowych i inwentaryzacyjnych odnaleźli żeliwne, dziewiętnastowieczne fragmenty dekoracji samych nagrobków, jak i ogrodzeń. Cmentarz został uporządkowany i zinwentaryzowany przez członków Stowarzyszenia na Rzecz Dziedzictwa Kulturowego Gliwic „Gliwickie Metamorfozy”. Odnalezione żeliwne fragmenty nagrobków, ogrodzeń zostały poddane konserwacji. Na wystawie w Oddziale Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach przy ul. Bojkowskiej 37 znajduje się przykład rzeźby nagrobkowej – „Płacząca niewiasta”, odlana w hucie gliwickiej prawdopodobnie w latach 30. XX w., według modelu z 1806 roku.

Oprac. Anna Kwiecień

Więcej o zabytkach Królewskiej Odlewni Żelaza (i nie tylko) na muzealnej podstronie na FB: "Skarby Muzeum w Gliwicach"