Theodor Erdmann Kalide (1801−1863) był synem inspektora hutniczego Gottlieba i Charlotty Wilhelminy z domu Beck pochodzącej ze Świerklańca. W 1816 roku podjął naukę w gimnazjum w Gliwicach, następnie naukę i pracę w Hucie Królewskiej i w Królewskiej Odlewni Żelaza w Gliwicach, gdzie jego brat Wilhelm, tak jak i ojciec, był inspektorem hutniczym. W 1819 roku młody Kalide udał się do Berlina, gdzie został słuchaczem, następnie studentem w Akademii Sztuk Pięknych. Jego nauczycielami byli ówcześni czołowi rzeźbiarze Prus: Johann Gottfried Schadow i Christian Rauch. W 1831 roku Theodor Kalide został mianowany artystą akademickim w dziedzinie rzeźby i cyzelunku. Od tego czasu tworzył samodzielnie w swojej berlińskiej pracowni, stale jednak współpracował z odlewnią w Gliwicach. Przyjeżdżał często na Śląsk zarówno w związku ze zleceniami, jak i ze względów rodzinnych – odwiedzał brata oraz siostrę Albinę, która wyszła za mąż za Franza Wincklera, zamożnego przemysłowca. Został pochowany na cmentarzu hutniczym w Gliwicach.

 

Model gipsowy rzeźby dziewczynki z lirą był prezentowany już w 1838 roku na wystawie Akademii Berlińskiej (jako „Klęczącej dziewczyny z harfą”). Według tradycji modelką była córka artysty Beatrycze, ale jak trafnie zauważa dr Justine Nagler – autorka monografii poświęconej Theodorowi Kalide, Beatrycze (Beatrice) urodziła się później, w 1850 roku i raczej jest prawdopodobnym iż artyście pozowała córka brata Wilhelma – Maria. W 1853 r. odlew gipsowy wg tegoż modelu był eksponowany na Wielkiej Wystawie Przemysłu w Dublinie jako „Geniusz z harfą”. Miejsca przechowywania modelu oraz odlewu gipsowego są nieznane, nie wiemy czy zachowały się. Odlew żeliwny powstał w pruskiej Królewskiej Odlewni Żelaza w Gliwicach około 1840 r. prawdopodobnie na zlecenie inspektora hutniczego Wilhelma Kalide – brata Theodora. Wilhelm jak już wspomniano był inspektorem hutniczym, następnie radcą górnicznym i dyrektorem huty. Po jego śmierci rzeźba znalazła się w ogrodzie kolejnego dyrektora huty gliwickiej Webera. W 1934 roku podarowano ją do muzeum gliwickiego (Oberschlesisches Museum in Gleiwitz), po 1945 r. wraz z innymi zbiorami została przejęta przez Muzeum Miejskie w Gliwicach (obecnie Muzeum w Gliwicach).

Rzeźba jest odlewem żeliwnym patynowanym, o wymiarach: wys. całkowita 92 cm x szer. 44 cm x gł. 59 cm, montowanym z 6 elementów. Jest to odlew grubościenny, pusty, wykonany metodą opracowaną przez Wilhelma Augusta Stilarsky’ego. Wilhelm August Stilarsky (1780−1838) urodził się w Ozimku koło Opola. Zmarł w Berlinie. Już w 1803 r. został odnotowany jako formierz pracujący w gliwickiej odlewni. W 1805 roku został przeniesiony do odlewni w Berlinie, gdzie uczył formowania, sam jednocześnie doskonaląc sztukę modelowania u Leonharda Poscha. W Berlinie awansował na mistrza modelarskiego i opracował w latach 1813–1814 metodę tworzenia formy z zastosowaniem mułku formierskiego, następnie odlewania z użyciem rdzenia. Metoda ta została udoskonalona w 1816 roku przez mistrza formierskiego Roehla i miała kolosalne znaczenie dla tworzenia dużych, pustych odlewów. Puste odlewy (popiersia) powstawały w Gliwicach już w 1815 roku. Rzeźba przeszła dwukrotnie konserwację: częściową w 1934 roku oraz gruntowną w 2010 r. (autorem ostatniej konserwacji był Piotr Sworzeń).
W latach 1953–2013 r. „Dziewczynka z lirą” była logo Muzeum w Gliwicach. Obecnie znajduje się na wystawie stałej w Oddziale Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach przy ul. Bojkowskiej 37.

Opracowała: Anna Kwiecień
(w poście wykorzystano częściowo informacje – najnowsze wyniki badań zawarte w publikacji autorstwa Justine Nagler „Theodor Kalide. Monographie und Werkverzeichnis des Berliner Bildhauers (1801–1863)”, Lukas Verlag, Berlin 2018)