Gliwicka, muzealna kolekcja fotografii artystycznej jest tworzona od 1991 roku i obejmuje kilkaset sztuk fotografii artystów związanych ze środowiskiem dawnego Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego(GTF) oraz fotografików młodszych generacji, którzy są związani z Gliwicami, ze Śląskiem poprzez pochodzenie lub inspiracje i tematykę swej twórczości.  Kolekcję tworzą fotografie: Witolda Cichockiego, Władysława Deca,  Macieja Głowaczewskiego, Aleksandra Górskiego, Andrzeja Bogusława Górskiego (syna Aleksandra), Joanny Helander, Stanisława Heydy, Wiktora Hombeka, Romana Hryciów, Stanisława Jakubowskiego, Piotra Janika, Władysława Jasieńskiego, Jerzego Lewczyńskiego, Rafała Milacha, Tadeusza Maciejko, Jerzy Ostafińskiego, Zofii Rydet, Adama Sheybala, Czesława Siemianowskiego, Stanisława Skoczenia, Michała Sowińskiego, Jana Suchana, Krzysztofa  Vorbrodta oraz  członków grupy ZOOM (Marka Gertsmanna, Andrzeja B. Górskiego, Jerzego Malinowskiego, Ryszarda Tabaki, Jan Macieja Zamorskiego).

Gliwickie środowisko fotograficzne

Gliwicki Oddział Polskiego Towarzystwa Fotograficznego (PTF) powstał w 1951 roku, następnie w 1961 roku został przekształcony w samodzielne fotograficzne stowarzyszenie regionalne o nazwie Gliwickie Towarzystwo Fotograficzne (GTF), które z przerwami działało do 2000 roku. Na początki kształtowania się środowiska fotograficznego w Gliwicach miały wpływ osobowości reprezentujące przedwojenną, lwowską szkołę fotografii, czerpiącą z estetyki piktoralizmu, ale także czułą na działania i eksperymenty formalne.  Byli to zarazem pierwsi aktywni organizatorzy i działacze amatorskiego ruchu fotograficznego w Gliwicach: Władysław Dec, Tadeusz Maciejko i Adam Sheybal. Oprócz przedstawicieli szkoły lwowskiej, do grupy entuzjastów – założycieli należeli : Piotr Janik, Romuald Matwijiszyn, Jan Fricze, Emil Kugler i inni.

Gliwickie Towarzystwo Fotograficzne, chociaż miało charakter amatorski, skupiało oprócz wielu hobbystów i miłośników fotografii także prawdziwych profesjonalistów. Byli to mistrzowie przedwojennej fotografii zakładowej, operujący prefekcyjnym warsztatem (np. Wiktor Hombek, Piotr Janik) oraz  indywidualności i osobowości artystyczne wpisujące się w historię  polskiej, powojennej fotografii, jak np. Aleksander Górski, Jerzy Lewczyński, Zofia Rydet,  Michał Sowiński. Kilkanaście osób – członków GTF zostało członkami Związku Polskich Artystów Fotografików, a kilku otrzymało zaszczytny tytuł Artysty Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej (AFIAP): Aleksander Górski, Piotr Janik, Władysław Jasieński, Jerzy Lewczyński, Zofia Rydet (EFIAP – Excellence FIAP), Adam  Sheybal,   Czesław Siemianowski  i  Michał Sowiński. Członkowie GTF zdobywali liczne nagrody na krajowych oraz międzynarodowych konkursach i przeglądach. Dwóch fotografów związanych ze środowiskiem gliwickim otrzymało prestiżowe nagrody World Press Photo – w 1970 r.  Stanisław Jakubowski za reportaż pt. Wyrwani śmierci, w 2008 r. Rafał Milach za reportaż o emerytowanych cyrkowcach.

Nie wypracowano w Gliwicach odrębnej stylistyki, nie sformułowano programu, bądź manifestu, lecz sami ludzie stworzyli liczne klimaty, inspiracje dla różnych postaw poszukiwań artystycznych. Dzięki przychylności i pomocy ówczesnych władz miasta i mecenatowi Zakładu Energetycznego stworzono w Gliwickim Towarzystwie Fotograficznym atmosferę i warunki do pełnego rozwoju artystycznego poprzez liczne przeglądy i warsztaty, edukację, zorganizowanie wspaniałej biblioteki (również z trudno dostępnymi w ówczesnej rzeczywistości polskiej zachodnioeuropejskimi periodykami z dziedziny fotografii), wykłady z zakresu nowości technicznych oraz z teorii fotografii i sztuki, spotkania z czołowymi fotografikami polskimi ( Zbigniew Dłubak, Edward Hartwig). Piktoralizm, pobrzmiewał nadal w pracach Władysława Deca, Adama Sheybala i Aleksandra Górskiego. U Tadeusza Maciejko zauważalne było połączenie fascynacji piktoralizmem, ale i fotografią Bauhausu. Artyści, którzy wyszli od przedwojennej perfekcyjnej warsztatowo fotografii zakładowej udali się ku poszukiwaniom bardziej osobistym i formalnym.

Nieustające poszukiwania twórcze z czasem przekształcały się w działania lub projekty będące efektem zainspirowania fotografią subiektywną, eksperymentalną, symboliczną, formalną, liryczno – poetycką, reporterską, czy estetyzującą – tym co działo się wówczas w fotografii polskiej, europejskiej i światowej. Takimi konkretnymi działaniami, które przeszły do historii fotografii był np. zorganizowany w Gliwicach w 1959 roku Pokaz Zamknięty prac trzech artystów – Zdzisława Beksińskiego, Jerzego Lewczyńskiego i Bronisława Schlabsa, zwany później Antyfotografią, zaprezentowany następnie w Kolonii w 1961 roku, czy projekty – Zofii Rydet Zapis socjologiczny i Jerzego Lewczyńskiego, nazwany Archeologią fotografii – o charakterze działań bliskich sztuce konceptualnej, gdzie tworzywem do nowej kreacji były i są archiwalne fotografie lub fotografie „odnalezione”.

Poprzez ww. działania przejawiał się prawdziwy fenomen gliwickiego, peryferyjnego jak wydawałoby się środowiska. Wielu fotografów wybrało odrębną, własną drogę, jak np. członkowie awangardowej grupy „Zoom”, którzy byli jednocześnie członkami GTF, lecz „gliwicki epizod” był dla nich czymś bardzo istotnym („Studio Prób Fotograficznych i Filmowych ZOOM”).

Anna Kwiecień

Jan Maciej Zamorski, „Amisze”

Aleksander Górski, „Droga” (Motyw z Iłży)

Piotr Janik, bez tytułu

Czesław Siemianowski, z cyklu „Hałdy”

Michał Sowiński, „Demitologizacje”

Zofia Rydet, „Ciężki chleb”

Michał Sowiński, „Akt”, brązowy medal na wystawie „Wenus 70” w Krakowie

Aleksander Górski, portret Adama Sheybala

Władysław Jasieński, „Na oknie”

Zofia Rydet, „Buduję swój dom”, z cyklu „Dramaty”

Zofia Rydet, „Zapis socjologiczny. ANNO 1978-1988. Kieleckie/Wieś Gęsice”

Grupa ZOOM, prezentacja „Żywe portrety”, klub „Spirala” w Gliwicach

Zofia Rydet, „Zagłada”

Jerzy Lewczyński, „Głowy Wawelskie”