Czytaj dalej|Zamknij

System komunistyczny narzucony Polsce po II wojnie światowej na prawie pół wieku określił nie tylko porządek sprawowania władzy, ale także usiłował podporządkować jednej ideologii większość sfer życia społecznego. Trwające ponad czterdzieści lat rządy jednej, masowej i hierarchicznie zorganizowanej partii doprowadziły do stopniowego narzucenia wzorców sowieckich i włączenia kraju nad Wisłą w system państw satelickich uzależnionych od „ojczyzny światowego proletariatu”. Lokalne modyfikacje czy niewielkie odstępstwa od kanonicznych reguł ustalonych w Moskwie oraz modyfikacje, którym ów system rządów ulegał w kolejnych dekadach, nie wpłynęły zasadniczo na istotę rzeczy. Polska przez cały ten okres pozostała państwem niesuwerennym i niedemokratycznym. Państwem, w którym wypaczano istotę prawa, a konstytucyjne zapisy o wolności słowa czy wyznania były w rzeczywistości nic nieznaczącymi fragmentami zadrukowanego papieru. Reformy reżimu nie zmieniały jego natury. Pomimo częściowego odejścia po 1956 roku od modelu stalinowskiego totalitaryzmu i odrzucenia terroru jako narzędzia sprawowania władzy, w chwilach jej zagrożenia rządzący nie cofali się przed sięgnięciem po radykalne środki. Zabici mieszkańcy Trójmiasta w grudniu 1970 roku czy górnicy katowickiej kopalni „Wujek”, do których jedenaście lat później funkcjonariusze ZOMO strzelali ostrą amunicją, są tragicznym przykładem opresyjności i bezwzględności rządów komunistycznej monopartii. Zakatowani w stalinowskich więzieniach, zastrzeleni w lasach, w Poznaniu, Gdańsku i Szczecinie, zabici w stanie wojennym wskazują, że Polska nie była „najweselszym barakiem w obozie”. I choć w społeczeństwie przeważały postawy przystosowawcze, a – wyjąwszy pierwsze powojenne lata – zorganizowany opór nigdy nie miał charakteru masowego, były osoby, które czynem sprzeciwiały się komunistycznej władzy – reżimowi, który miał aspiracje ogarnąć i uregulować wszystko.