Jedne obchody, sześć różnych miejsc, ta sama historia

- Gliwice - ul. Średnia – miejsce, gdzie znajduje się tablica upamiętniająca synagogę

- Bytom - Plac Grunwaldzki - pomnik upamiętniający synagogę

- Zabrze - ul. Brysza - pomnik upamiętniający synagogę

- Pyskowice - ul. Bończyka 4 – obok miejsca, gdzie kiedyś znajdowała się synagoga

- Wielowieś - ul. Gminna – przy budynku synagogi

- Toszek - ul. Piastowska 13 - tablica upamiętniająca synagogę

Kiedy podpalono synagogę w moim rodzinnym mieście, my, aresztowani Żydzi, zabrani zostaliśmy  do szkoły naprzeciw synagogi. Stamtąd zmuszono nas do obserwowania płonącej synagogi i jednocześnie patrzenia na esesmanów grającychTorą w piłkę nożną. Potem przyszedł do nas esesman, przedstawił się rabinowi, a następnie obciął mu brodę. Próbował nawiązać z nim rozmowę religijną, której ten jednak odmówił. Esesman odszedł wtedy ze słowami: „Jesteśmy znacznie silniejsi niż twój Jehowa“. (Willy Schiller, Zabrze)

9 listopada 2021 przypada 83. rocznica Nocy Kryształowej, jednego z najbardziej dramatycznych wydarzeń poprzedzających Zagładę Żydów, które miało miejsce także na Górnym Śląsku. Inicjatywa Domu Pamięci Żydów Górnośląskich, oddziału Muzeum w Gliwicach, ma na celu podtrzymywanie pamięci o ważnych momentach z przeszłości poprzez angażowanie lokalnej społeczności. Nasza akcja będzie odbywać się równocześnie w sześciu miejscowościach: Gliwicach, Zabrzu, Bytomiu, Toszku, Pyskowicach i Wielowsi, w miejscach gdzie zlokalizowane były, bądź przetrwały do dzisiaj, synagogi.

Odczytamy relacje świadków oraz złożymy kwiaty. Do czynnego uczestniczenia w naszym przedsięwzięciu zapraszamy mieszkańców, uczniów szkół oraz wszystkich, którzy nie chcą zapomnieć o lekcji, którą daje nam historia. Intencją naszego Muzeum jest wpisanie naszej akcji w coroczny kalendarz lokalnych inicjatyw przywracających pamięć o tych wszystkich mieszkańcach naszego wielokulturowego regionu, po których pozostała jedynie nasza żywa pamięć.

10 listopada 2021, godz. 18.00
Koniec wielkiej iluzji – Noc Kryształowa początkiem zagłady europejskich Żydów
Wykład Izabelli Kühnel

(wykład odbędzie się on-line na platformie ZOOM, obowiązują zapisy do 9.11.2021: dompamieci@muzeum.gliwice.pl)


W nocy z 9 na 10 listopada 1938 r. doszło w Niemczech do masowych napaści na Żydów, które zapoczątkowały jawny proces unicestwiania ich. Chcąc przybliżyć kulisy Nocy Kryształowej (Kristallnacht), trzeba wrócić do wcześniejszych wydarzeń z marca i października 1938 r., które posłużyły Hitlerowi i jego urzędnikom jako pretekst do wydania wojny światu żydowskiemu. Kulminacja antysemickich nastrojów doprowadziła do ogromnej skali spustoszeń dokonanych w czasie Nocy Kryształowej. Nazistowskie bojówki podpaliły blisko 1400 synagog lub domów modlitw, z których 267 uległo zniszczeniu. Około 7,5 tysiąca sklepów należących do Żydów zostało zdemolowanych. Wybijano szyby w witrynach, wyłamywano drzwi, a towary rabowano. Szacuje się, że w incydentach tych zabito ok. 100 Żydów (podawana jest często liczba 91). W sumie straciło życie ok. 400 osób, przy czym wiele z nich popelniło samobójstwo. Około 30 tysięcy meżczyzn trafiło do obozów koncentracyjnych w Buchenwaldzie, Dachau i Sachsenhausen. Setki straciło tam życie, pozostałych zwolniono do domów po kilku tygodniach. Te wydarzenia rozpoczęły masowy exodus Żydów austryjackich i niemieckich, którzy zaczęli szukać schronienia poza granicami III Rzeszy. 

Partnerzy obchodów: Gmina Wyznaniowa Żydowska w Katowicach, Młodzi Aktywni Gliwice, Grzegorz Kamiński, Dariusz Walerjański