Dentyści z Katowic przebadali średniowieczne „wampiry” z Gliwic
TERMIN
14-19
czerwca 2022
Badania z użyciem najnowszych technologii, m.in. tomografii komputerowej, skanera 3D i lasera, mogą rzucić nowe światło na wiedzę dotyczącą schorzeń, diety, a nawet stresu osób żyjących niemal pół tysiąca lat temu. To pierwsze w Polsce tego typu badania, w których zaawansowana diagnostyka stomatologiczna może pomóc w badaniu przeszłości. „Zęby, czyli najtwardsza ludzka tkanka, to archiwum całego życia człowieka, także tego sprzed pięciu wieków. Teraz możemy do niego zajrzeć” – mówi lek. dent. Marta Szymańska-Pawelec. Cmentarzysko przypadkowo odkryte w Gliwicach, w latach 2011 - 2013, podczas budowy Drogowej Trasy Średnicowej, to jedno z najgłośniejszych w ostatnich latach znalezisk archeologicznych w Polsce. Wszystko za sprawą atypowych grobów, które nosiły znamiona pochówku antywampirycznego. O znalezisku mówiono na całym świecie. Przeniknęło ono nawet do popkultury. Wątek „wampirów z Gliwic” pojawił się m.in. w amerykańskim serialu „The Strain”. Sam cmentarz okazał się być nekropolią dla osób odrzuconych, wyklętych ze społeczności. Z kolei kilkanaście nietypowych grobów, które przypisywano wampirom, należało do skazańców ściętych mieczem przez kata, którym następnie – tak jak w pochówku antywampirycznym – umieszczono głowy między nogami. Legenda jednak pozostała. Tym bardziej, że naukowcy nie wykluczają, że za formą pochówku stały ówczesne wierzenia, przesądy i zwyczaje. Teraz dodatkowe światło na życie i losy skazańców mogą rzucić badania, które odbyły się 14 czerwca br.
Wyniki badań dostępne są TUTAJ!
Część czaszek ze stanowisk przypisywanych niegdyś „wampirom”, trafiła w ręce dentystów z Katowic. „W naszej praktyce zdarzają się pacjenci z różnymi, często bardzo złożonymi problemami, ale pierwszy raz będziemy badać 500-letnie zęby i czaszki” – mówi lek. dent. Sebastian Pawelec, chirurg szczękowo-twarzowy z Dentim Clinic Medicover w Katowicach, jeden z koordynatorów badań. „To ciekawe, naukowe wyzwanie. Tym bardziej, że dzięki nowym technologiom możemy przyczynić się do poszerzenia wiedzy na temat odkrycia. Czaszki spędzą u nas dobę, w czasie której poddamy je stomatologicznej diagnostyce obrazowej na niespotykaną dotąd skalę w badaniach archeologicznych w Polsce. Zagranicą w podobny sposób w przeszłości badano np. egipskie mumie, znaleziska z Pompejów czy Meksyku” – dodaje.
Jak wyglądały badania? Oprócz tradycyjnego przeglądu, każda z czaszek miała wykonane panoramiczne zdjęcie RTG, a także zaawansowaną tomografię komputerową szczęk, co pozwoliło zajrzeć do wnętrza kości i poszukać schorzeń niewidocznych gołym okiem np. zmian nowotworowych. Z pomocą skanera 3D w parę minut wykonanych zostało kilka tysięcy zdjęć uzębienia. W ten sposób cyfrowo zostało ono odtworzone na ekranie komputera. Dzięki temu dentyści przyjrzeli się m.in. budowie struktur anatomicznych zębów, dziąseł, skali ubytków, wadom zgryzu, a także… kształtowi zębów. Badania z użyciem lasera, który przenika ząb, z kolei pozwolą ustalić, czy pozornie zdrowe uzębienie z zewnątrz, zajęte było przez próchnicę w środku.
Na jakie odkrycia liczą dentyści? „Na pewno nie będziemy szukać wampirzych kłów ani innych nadprzyrodzonych cech. Z uwagą przyjrzymy się natomiast kondycji kości szczęk i zębom, czyli najtwardszej ludzkiej tkance. To dla nas swoiste archiwum życia badanej osoby, w którym stopniowo, przez kolejne lata życia, niczym w słojach drzew, zapisywały się doświadczenia fizjologiczne, ale także stresujące organizm wydarzenia jak np. ciężka choroba, urazy czy - co ciekawe w tym przypadku – traumy" – mówi lek. dent. Marta Szymańska-Pawelec z Dentim Clinic Medicover. „Takie badania, z wykorzystaniem dostępnych dziś technologii, pozwolą więc nie tylko na szerszą diagnostykę schorzeń i pogłębienie obserwacji antropologów, którzy dostrzeli np. ślady próchnicy czy paradontozy. Dowiemy się też więcej np. o codziennej diecie, nałogach, wieku badanej osoby, urazach, poziomie higieny 500 lat temu, ówczesnych praktykach stomatologicznych, zwyczajach ozdabiania zębów czy poziomie stresu za życia, o którym mogą świadczyć np. silnie starte zęby. To wszystko zostawia bowiem trwałe ślady, nieraz niewidoczne dla gołego oka” – dodaje.
Ciekawe wyników badań jest Muzeum w Gliwicach, które odpowiadało za prace wykopaliskowe. – „Tego typu badania zostały wykonane po raz pierwszy w historii naszego Muzeum. Wiążemy z nimi więc sporo nadziei i sami jesteśmy ciekawi wyników. To swoisty eksperyment, dzięki któremu przekonamy się, czy nowoczesna stomatologia może nam pomóc jeszcze lepiej poznać życie i codzienność osób żyjących w pod koniec XV i na początku XVI wieku” - mówi archeolog Monika Michnik, kierownik Działu Archeologii z Muzeum w Gliwicach, która biorąca udział w badaniach.
Badania czaszek z Muzeum w Gliwicach odbywają się w ramach projektu popularnonaukowego „Dentyści dla Nauki”, który zainicjowało centrum stomatologiczne Dentim Clinic Medicover w Katowicach. Zakłada on merytoryczną współpracę dentystów z różnymi ośrodkami badawczymi i muzealnymi na Śląsku i nie tylko. Zaplanowane na 14 czerwca badania mają charakter pilotażowy. „Dysponujemy unikalną technologią, która od lat ratuje zęby tysiącom naszych pacjentów. Ta sama technologia, ale i nasza wiedza, podobnie jak w wielu innych krajach, może być także wykorzystana do poznawania historii człowieka, którą w naszym przypadku jesteśmy w stanie wyczytać z zębów. Jestem przekonany, że taka niecodzienna współpraca przysłuży się nauce” – mówi dr Sebastian Pawelec.
