Zofia Rydet. Zapis socjologiczny 1978 – 1990
TERMIN
22 czerwca -
15 września
2012
W 1978 r. rozpoczęłam swój Zapis socjologiczny (...) miał on być takim balsamowaniem czasu, miał czy raczej ma utrwalić to co już się zmienia i co, choć jest jeszcze realną rzeczywistością, przestaje istnieć i może już w niedługim czasie będzie trudne do wyobrażenia. Ma pokazać wiernie człowieka w codziennym jego otoczeniu, wśród jakby tej otoczki, która z jednej strony staje się dekoracją jego bezpośredniego otoczenia - wnętrza, ale która także pokazuje jego psychikę, mówi czasami o nim więcej niż on sam.
Zofia Rydet
Przez ponad dekadę, w ramach Zapisu, który sama artystka nazywa też „prawdą ludzkiego losu”, Zofia Rydet wykonała tysiące zdjęć mieszkańców polskiej wsi, od Suwalszczyzny aż po Śląsk. Powstał unikatowy portret odchodzącego świata i człowieczego przemijania. To jeden z najważniejszych projektów w dziejach polskiej fotografii i jednocześnie najbardziej uznane dokonanie artystyczne jego autorki. Zapis socjologiczny 1978-1990, wystawa, którą od 22 czerwca oglądać można w Czytelni Sztuki, prezentuje wybór około stu prac cyklu.
“Zapis socjologiczny” sam nazywałbym zapisem człowieczeństwa czy zapisem humanistycznym, a najchętniej zapisem fotozoficznym, co znacznie lepiej oddałoby wielkość dzieła Zofii Rydet – mówi kurator wystawy, Andrzej Różycki - Sadzę, że to jedno z istotniejszych zamierzeń artystycznych fotografii światowej. Myślę tu o wyrazistym programie dokonywania żmudnej rejestracji ludzi, głównie polskiej wsi, dom po domu, wioska po wiosce, region po regionie. Była to tytaniczna i w pewnym sensie ideowo utopijna praca.
Zofia Rydet, projekt swojego życia rozpoczęła mając sześćdziesiąt kilka lat. Wiek, który standardowo traktujemy jako czas podsumowań, „przechodzenia na zasłużoną emeryturę”, w jej przypadku stał się początkiem działań niezwykle doniosłych dla fotografii.
“Zapis socjologiczny” można zasadnie porównać z wcześniejszą o pół wieku realizacją Jana Bułhaka, nazwaną “Fotografią ojczystą”. To dwie największe programowe realizacje fotografii tego stulecia – mówi Andrzej Sobota – I właśnie Zofii Rydet najlepiej udało się zrealizować wysunięty przez Bułhaka postulat połączenia krajoznawstwa z kreacjonizmem i „fotografowania sercem”.
Zrobiłam przeszło 30 tys. zdjęć w 20 województwach - opowiada artystka - Te spotkania z ludźmi, wciąż nowe i tak bardzo ciekawe dodawały mi siły. Przy tym uczyły mnie nowej filozofii, nowego wartościowania, stosunku do najbardziej istotnych spraw życia i śmierci. Każdy Dom był dla mnie obrazem człowieka! Miejscem codziennych powrotów, azylem wytchnienia po udrękach i radościach każdego, kolejnego etapu tej wędrówki – Centrum Świata!!!
Zofia Rydet, choć związana z Gliwickim Towarzystwem Fotograficznym, od samego początku podążała odrębną twórczą. Jej oryginalny, a zarazem prosty styl cechuje niezwykła wrażliwość. Moment portretowania drugiej osoby jest dla niej chwilą doniosłą i ważną. Formalnie proste, bezpośrednie ujęcia pozwalają jej wydobyć to, co w człowieku prawdziwe.
Zofia Rydet (ur. 1911 Stanisławów – 1997 Gliwice). Absolwentka Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego w Snopkowie pod Lwowem. Fotografią zainteresowała się w połowie lat 50. Była związana z Gliwickim Towarzystwem Fotograficznym. Czerpała inspiracje z reportażu i fotografii nowoczesnej (m.in. Jerzego Lewczyńskiego i Zdzisława Beksińskiego), portretowej, makrofotografii. Autorka cyklów Mały człowiek, Czas przemijania, Zapis socjologiczny, Nieskończonośc dalekich dróg, Suita śląska, a także fotograficznych kolaży. Przy pomocy fotografii próbowała stworzyć obraz społeczeństwa, przede wszystkim wiejskiego. Przemierzając wraz z przyjaciółmi Suwalskie, Lubelszczyznę, Podhale, Rzeszowskie zjednywała sobie fotografowanych ludzi do tego stopnia, że pozwalali jej wejść do swoich domostw, fotografować się we wnętrzach, w których żyją na co dzień.
Andrzej Różycki (ur. 1942, Baranowice). Fotograf, filmowiec, teoretyk fotografii. Wykładowca na Wydziale Reżyserii PWSFTviT w Łodzi. Autor nagradzanych na wielu festiwalach filmów, jak Nieskończoność dalekich dróg. Podpatrzona i podsłuchana Zofia Rydet A.D. 1989 i Fotograf Polesia (2001). Miłośnik, znawca i zbieracz polskiej sztuki ludowej z zakresu malarstwa, rzeźby i ceramiki, zgromadził znaczącą kolekcję w skali ogólnopolskiej. Jego twórczoś z lat 60. należy do czołowych przejawów fotografii inspirowanej malarstwem młodopolskim, tradycją piktorializmu i grafizacji obrazu przechodząc do nowoczesności o ekspresyjnym zabarwieniu i literackich inklinacjach. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Muzeum Okręgowego w Toruniu i w Galerii Wymiany w Łodzi.
W sierpniu wystawie towarzyszyć będą pokazy filmów dotyczących życia i twórczości Zofii Rydet, m.in. Nieskończoność dalekich dróg. Podsłuchana i podpatrzona Zofia Rydet w reżyserii Andrzeja Różyckiego.