Wyjątkową w skali regionu, sięgającą średniowiecza historię osady, nietypowe stroje ludowe, charakterystyczne schönwaldzkie hafty i zwyczaje – szczególnie weselne – przybliży wystawa, którą od 16 czerwca oglądać można w Willi Caro. „Schonwald – wieś z przeszłości” to na Górnym Śląsku pierwsza od czasów powojennych ekspozycja poświęcona tej niezwyklej miejscowości. Wystawie towarzyszy publikacja. Książka „Schönwald – wieś z przeszłości”  opracowana została przez Joannę Oczko i Bożenę Kubit – kurator wystawy. To pierwsze ukazujące się w Polsce po 1945 r. tak pełne opracowanie tematu, wydane w wersji dwujęzycznej, polsko-niemieckiej.

W XIII stuleciu cystersi z klasztoru w Rudach zasiedlili Schönwald osadnikami sprowadzonymi z głębi Niemiec. Ich potomkowie zachowali przez wieki swą odrębność: zarówno języka, jak zwyczajów i strojów ludowych. Także zajęcia ludności – w tym dobrze rozwinięta gospodarka rolna i furmaństwo, którym do XIX w. trudnili się mężczyźni, oraz hafciarstwo w XX w. – były czynnikami wyróżniającymi tę miejscowość spośród okolicznych wsi. Sami schönwaldzianie kultywowali odmienność, tworząc społeczność raczej zamkniętą na zewnętrzne wpływy. Odrębność i wyjątkowość wsi utrzymana była do 1945 r., kiedy to jej mieszkańcy musieli opuścić swą „małą ojczyznę”. W okresie powojennym ze względów politycznych nie można było w Polsce mówić i pisać o tej „wyspie niemieckości” i dopiero w ostatnim dwudziestoleciu odkrywana jest jej nietypowa historia i wielowiekowa odmienność. Wystawa „Schnönwald – wieś z przeszłości”, będzie pierwszą powojenną prezentacją tego zagadnienia na Górnym Śląsku – mówi jej kurator Bożena Kubit, kierownik Działu Etnografii Muzeum w Gliwicach. – Dzięki obiektom pozyskanym z innych, w tym także niemieckich muzeów i od osób prywatnych oraz dzięki archiwalnym zdjęciom ze zbiorów Muzeum w Gliwicach, dotychczas wykorzystywanym cząstkowo i sporadycznie, poznamy niezwykłą kulturę, obyczaje i historię podgliwickiej wsi. Ekspozycja przybliży także nie przebadane dotychczas dzieje Schnönwaldu w trudnym 1945 r., powiązane z działaniami frontowymi i wysiedleniem tamtejszych mieszkańców, dzięki czemu udokumentowany zostanie słabo dotychczas znany fragment historii Gliwic. Wystawa to kolejny element realizowanego od 2001 roku cyklu poświęconego wielokulturowości Gliwic, a jej znaczące dopełnienie stanowi publikacja „Schönwald – wieś z przeszłości”. Książka opracowana została przez Joannę Oczko i Bożenę Kubit w oparciu o historyczne, przedwojenne publikacje na temat tej wyjątkowej wsi, jak i z wykorzystaniem opracowań powojennych i współczesnych wspomnień byłych mieszkańców Schönwaldu. To pierwsze po 1945 r. tak pełne opracowanie na ten temat ukazujące się w Polsce. Publikacja zaprezentowana zostanie w niedzielę, 16 czerwca, podczas uroczystego otwarcia wystawy. Już dziś zapraszam wszystkich do Willi Caro na Dzień schönwaldzki, w którego ramach odbędzie się wernisaż – mówi Bożena Kubit – usłyszymy unikatowe pieśni w mowie schönwaldzkiej w wykonaniu chóru Arbeitskreis Schönwald, zarówno tradycyjne, jak i powstałe w okresie powojennym jako wynik tęsknoty za rodzinnymi stronami. Magdalena Botschek, była mieszkanka Schönwaldu, zaprezentuje technikę tworzenia unikatowych haftów, z jakich w latach 30. XX w. słynęła miejscowość, a potomek schönwaldzian, historyk Sebastian Grois podczas wykładu opowie o historii wsi zapisanej w nazwiskach i przydomkach jej mieszkańców.

Kurator: Bożena Kubit

Organizator: Muzeum w Gliwicach