Pierwszy zorganizowany klub piłkarski w Gliwicach — SC Teutonia Gleiwitz — powstał w roku 1905. Zaledwie dwa lata wcześniej powstał SV 03 Ratibor (Racibórz), pierwszy klub na Górnym Śląsku. Niedługo po Teutonii, bo w 1910 roku założono VfB (Verein für Bewegungsspiele) Gleiwitz, który jeszcze w tym samym roku sięgnął po mistrzostwo Śląska. Gliwickie kluby należały do Süd-Ostdeutscher Fußball Verband i w jego ramach rywalizowały o mistrzostwo Niemiec.

Rozwój polskiej piłki nożnej na Śląsku przed 1914 rokiem hamowany był przez władze niemieckie, które zakazywały gry w tak zwanych „Straßenverbandach” (czyli „dzikich drużynach”) oraz przez organizacje i środowiska polskie nie zainteresowane sportem. Jedyną polską organizacją sportową w Gliwicach istniejącą przed rokiem 1919, był oddział Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. To właśnie jego członkowie rozegrali pierwszy mecz na ziemiach polskich, a w 1912 roku założyli prawdopodobnie pierwszy polski klub piłkarski na Górnym Śląsku, znany od 1920 roku jako KS Naprzód 1912 Załęże. Jednak gliwickie „sokoły” mecze rozgrywały raczej we własnym gronie niż w regularnych rozgrywkach.

Pierwsza wojna światowa przerwała życie piłkarskie na Śląsku. Zasadnicza zmiana nastąpiła po jej zakończeniu w 1918 roku, wtedy to na całym Górnym Śląsku, w tym także na spornym obszarze plebiscytowym, piłkarze wrócili na boiska.

Przed II wojną światową najsilniejszym klubem Gliwic był SpVgg Vorwärts-Rasensport Gleiwitz, który grał w najwyższych klasach rozgrywkowych — Bezirkklasse i Gauliga, obejmujących od 1933 roku Dolny i Górny Śląsk, który aż sześciokrotnie zdobył mistrzostwo Śląska. Do czołowych klubów Śląska należały też VfB 1910 Gleiwitz i kolejowy Reichsbahn SG 1926 Gleiwitz. W Sośnicy działał natomiast SC Germania Öhringen, zaś w Łabędach — wówczas samodzielnym miasteczku — bezskutecznie walczący o awans do Gauligi – VfL Laband. Gliwickie kluby zrzeszone były w Schlesien Fußball-Regionalverband — Kreis Oberschlesien (Śląskim Regionalnym Związku Piłki Nożnej – Okręg Górnośląski).

Po zakończeniu II wojny światowej w Gliwicach bardzo szybko zaczęto tworzyć organizacje sportowe, w których powoływano do życia sekcje piłki nożnej. Praktycznie w każdej dzielnicy miasta funkcjonowała drużyna, a każdy zakład posiadał  klub futbolowy.

Pierwszym piłkarskim klubem, który został formalnie zarejestrowany w Urzędzie Miasta był Piast Gliwice. Stało się to 18 czerwca 1945 roku. Dwa miesiące później powołano do życia Kolejarza Gliwice.

W latach 1946-1949 w Gliwicach funkcjonowało więcej drużyn niż było dostępnych piłkarskich obiektów. Socjalistyczna gospodarka, która dążyła do scalenia poszczególnych gałęzi przemysłu, budowała też „sportowe molochy”. Od 1949 roku naciskano na poszczególne drużyny, aby te scalały się tworząc wielosekcyjne kluby, nierzadko zrzeszające tysiące sportowców.

W Gliwicach proces ten zakończył się fuzją GKS Gliwice, Metalu i Piasta w wyniku czego powstał Gliwicki Klub Sportowy „Piast”, który przez kolejne 35 lat pozostawał najsilniejszą organizacją sportową w mieście.

GKS „Piast” Gliwice złotymi zgłoskami w historii gliwickiej piłki zapisał się nie tylko pucharowymi czy ligowymi osiągnięciami. To właśnie w tym klubie swoją przygodę z futbolem zaczęli późniejsi reprezentanci Polski, medaliści Igrzysk Olimpijskich i Mistrzostw Świata, tacy jak Józef Galeczka, Joachim Marx, czy Andrzej Buncol. Wielu znakomitych zawodników zaczynało swoje kariery także w innych gliwickich klubach, takich jak Carbo, ŁTS Łabędy, Kolejarz, czy Sośnica gdzie swoje pierwsze kroki piłkarskie stawiał Włodzimierz Lubański.

Piłka nożna to nie tylko ludzie, ale i stadiony. W czasach PRL piłkarzom służył jeden z największych obiektów w Polsce, znany jako „Stadion XX-lecia”. Mógł on pomieścić 36 tys. widzów. Równolegle istniał bardziej kameralny, ale też wielofunkcyjny obiekt przy ul. Okrzei. Aktualnie w tym samym miejscu stoi najnowocześniejszy stadion na Śląsku, który jest dumą wszystkich mieszkańców Gliwic. Wybudowana kosztem 60 mln złotych w pełni zadaszona piłkarska arena może pomieścić ponad 10 tysięcy widzów.

Pozostałe kluby gliwickie nigdy nie osiągnęły tego poziomu co Piast, który przez ponad 30 lat grał w II lidze, awansując w 2008 roku po raz pierwszy do Ekstraklasy.

Znajdujące się na wystawie pamiątki związane z gliwickimi klubami, zostały zgromadzone dzięki bezinteresownej pomocy wielu entuzjastów piłki nożnej. Szczególne podziękowania składamy kibicom, piłkarzom, działaczom i gliwickim klubom sportowym.

Niestety mimo wysiłków i poszukiwań nie zdołaliśmy pozyskać wielu  przedmiotów dokumentujących działalność gliwickich klubów piłkarskich przed 1939 rokiem. Tym bardziej cenne okazały się te nieliczne zaprezentowane na wystawie.

Uzupełnieniem ekspozycji jest książka wydana przez Muzeum w Gliwicach, pt.: „Gliwicki futbol – zarys dziejów”, autorstwa  Grzegorza Muzi i  Andrzeja Potockiego.

Zapraszamy grupy szkolne na oprowadzania kuratorskie po wystawie z Grzegorzem Muzią!
Oprowadzanie zamówić można pod numerem telefonu 32 335 44 03

Kuratorzy wystawy: Grzegorz Muzia, Andrzej Oksztul
Współpraca: Sonia Ogaza
Autorzy tekstów: Sonia Ogaza, Grzegorz Muzia, Andrzej Potocki
Redakcja: Joanna Jenczewska-Pajka, Magdalena Michalska-Kaim
Oprawa plastyczna: Tomasz Kokott
Organizator: Muzeum w Gliwicach
Dyrektor: Grzegorz Krawczyk, który dziękuje pani Dagmarze Wójcik za pomysł zorganizowania wystawy.
Zabytki wykorzystane do przygotowania wystawy pochodzą ze zbiorów Muzeum w Gliwicach, Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, Muzeum Miejskiego im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej, gliwickich klubów sportowych oraz od osób prywatnych