XXII Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego
TERMIN
20-22
września 2024
MIEJSCE
Zamek Piastowski
Tegoroczne, XXII Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego, skupiają się na Wilczym Gardle – stosunkowo młodej dzielnicy Gliwic, która jednak, ze względu na swoją historię i charakter, fascynuje i obrasta w miejskie legendy.
W latach 30. XX w. rozpoczęto budowę nowego osiedla w lesie na północ od Smolnicy, nazywanym potocznie Wilkiem. Uroczystego wbicia w ziemię pierwszej łopaty dokonał 9 maja 1937 r. szef sztabu SA (Die Sturmabteilungen der NSDAP) Viktor Lutze - osiedle budowano właśnie z myślą o członkach SA i ich rodzinach. Zaprojektowane przez bytomskiego architekta Rudolfa Fischera osiedle nazwano początkowo SA-Dorf Eichenkamp, a ostatecznie przemianowano w 1941 r. na Glaubensstatt (zapisywane często jako Glaubenstatt), a więc – w wolnym tłumaczeniu – „miejsce wiary”. W swym pierwotnym założeniu miało zostać tzw. osiedlem wzorcowym, nawiązującym do idealizowanych przez nazistów starogermańskich tradycji. Po 1945 r. Górny Śląsk, należący do tzw. Ziem Odzyskanych dla powojennej Polski, zmagał się z brakiem wykwalifikowanych pracowników do pracy w górnictwie i hutnictwie. Władze komunistyczne postanowiły ściągnąć do kraju Polaków, którzy w okresie międzywojennym wyjechali, szukając lepszego życia m.in. we Francji. Dzięki agitacji opustoszałe po wojnie osiedle stało się nowym domem dla reemigrantów, których nazywano „Francuzy”. O miejscach takich jak Wilcze Gardło mówiono w okresie PRL „Mała Francja”, „Mały Paryż”, czy (jak w wyświetlanym podczas GDDK filmie dokumentalnym „W Wilczym Gardle”) „Paryżewo”. Zwyczaj grania w kręgle czy bule, rozmowy w języku francuskim w autobusie jadącym na kopalnię, stereotypowe wręcz jedzenie ślimaków czy żabich udek – to obrazy lokalnej społeczności, które pojawiają się również w wielu narracjach wspomnieniowych. Ale Wilcze Gardło to twór bardziej złożony; osiedle, które od 1975 r. jest dzielnicą Gliwic, to historia-miniatura, jak w soczewce skupiająca w sobie zawiłość losów Górnego Śląska w XX wieku. Dzieje Wilczego Gardła, tak przecież niewielkiego, to fascynująca opowieść o oswajaniu trudnego dziedzictwa i odnajdywaniu własnej, lokalnej tożsamości w miejscu – i wśród ludzi – o skomplikowanej, wielowątkowej przeszłości. O tym spróbujemy opowiadać i rozmawiać podczas tegorocznego GDDK. Koordynatorką XXII Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego, a także kuratorką ekspozycji „Wilcze Gardło. Od Wilka do Paryżewa”, która prezentowana będzie w Zamku Piastowskim – jest Marta Paszko, etnografka, kierownik Działu Etnografii i Antropologii Miasta Muzeum w Gliwicach.
„Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego rozpoczniemy już w piątek 20 września, wraz z otwarciem wystawy <Wilcze Gardło. Od Wilka do Paryżewa> na Zamku Piastowskim. Ta nieduża lecz treściwa ekspozycja powstała we współpracy i olbrzymim zaangażowaniu lokalnej społeczności Wilczego Gardła, której członkowie udostępnili rodzinne pamiątki i – co najważniejsze! – wspomnienia, osobiste historie” – mówi kuratorka ekspozycji i koordnatorka XXII GDDK, Marta Paszko.
Główna część GDDK toczyć będzie się oczywiście w samym Wilczym Gardle. Uczestnicy będą mogli wziąć udział w oprowadzaniu – spacerze historycznym po dzielnicy – pod przewodnictwem profesor Irmy Koziny – historyczki sztuki, która jako jedna z pierwszych zainteresowała się historią i trudnym dziedzictwem Wilczego Gardła. Podążając jej śladami, będzie można usłyszeć o ideologicznych założeniach urbanistycznych osiedla i odkryć mało znane fakty z przeszłości tego miejsca.
Oprócz spacerów Muzeum w Gliwicach przygotowało w ramach XXII GDDK wykłady, warsztaty i spotkania, na które zapraszamy (zgodnie z programem) do budynku bramy wjazdowej przy Placu Jaśminu 2 (dawny Dom Wspólnoty), a także na Zamek Piastowski. W programie znajdują się zarówno wykłady poszerzające spojrzenie na architekturę Wilczego Gardła (historyczny, ale także w zakresie konserwacji), warsztaty dla dorosłych poświęcone historii mówionej i tworzeniu rodzinnych archiwów, warsztaty plastyczne dla dzieci w temacie zarówno historii rodzinnych, jak i koncepcji miasta-ogrodu.
Pobierz PROGRAM XXII GDDK
Udział we wszystkich wydarzeniach w ramach XXII GDDK jest bezpłatny.
Uwaga! Liczba miejsc w przypadku oprowadzania kuratorskiego po wystawie „Wilcze Gardło. Od Wilka do Paryżewa” w dniu 20 września 2024, spacerów, wykładów i warsztatów w dniach 21 i 22 września 2024 jest ograniczona. Na spacery i warsztaty obowiązują zapisy, które przyjmujemy od wtorku 10 września br.,
tel.: 783 560 006.
Decyduje kolejność zgłoszeń. Jedna osoba może zarezerwować maksymalnie 4 miejsca.
Program - XXII GLIWICKIE DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
XXII GLIWICKIE DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
20-22 września 2024 r.
Wilcze Gardło. Od Wilka do Paryżewa
PROGRAM
20 września (piątek), Zamek Piastowski
17.00 – inauguracja XXII Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego – oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Wilcze Gardło. Od Wilka do Paryżewa”.
Prowadzenie: Marta Paszko, Muzeum w Gliwicach
21 września (sobota), Wilcze Gardło
10.45 – zbiórka na Placu Jaśminu i rozpoczęcie. Prowadzenie: Marta Paszko, Muzeum w Gliwicach
11.00 – spacer oraz oprowadzanie po Wilczym Gardle. Prowadzenie: prof. dr hab. Irma Kozina, Uniwersytet Śląski. Uwaga! Obowiązują zapisy, tel.: 783 560 006.
13.30 – wykład „W poszukiwaniu idealnej formy. Wilcze Gardło na tle założeń radialnych okresu Trzeciej Rzeszy". Prowadzenie: Karolina Jara, Uniwersytet Wrocławski. Miejsce: Plac Jaśminu 2, Gliwice (budynek bramy, I piętro, sala gimnastyczna)
13.30 – warsztaty dla dzieci „Rodzinna galeria”. Prowadzi: Katarzyna Hajok-Bierkowska (Pracownia Działań Artystycznych i Projektowych). Miejsce: Plac Jaśminu 2, Gliwice (budynek bramy, I piętro, sala Pracowni). Uwaga! Obowiązują zapisy, tel.: 783 560 006.
15.00 – warsztaty dla młodzieży i dorosłych: „Jest taka historia w mojej rodzinie... Warsztaty z historii mówionej i tworzenia rodzinnych archiwów". Prowadzi: Aleksandra Suława, autorka „Przy rodzicach nie parlować. O polskich powrotach z Francji. Miejsce: Plac Jaśminu 2, Gliwice (budynek bramy, I piętro, sala gimnastyczna). Uwaga! Obowiązują zapisy, tel.: 783 560 006.
21 września (sobota), Zamek Piastowski (Pod Murami 2)
11.00 – warsztaty dla rodzin i osób indywidualnych „Miasto w ogrodzie, ogród w mieście”. Prowadzi: Magdalena Schuster (No to pięknie). Uwaga! Obowiązują zapisy, tel.: 783 560 006.
13.00 - warsztaty dla rodzin i osób indywidualnych „Miasto w ogrodzie, ogród w mieście”. Prowadzi: Magdalena Schuster (No to pięknie). Uwaga! Obowiązują zapisy, tel.: 783 560 006.
22 września (niedziela), Wilcze Gardło
10.45 – zbiórka na Placu Jaśminu i rozpoczęcie. Prowadzenie: Marta Paszko, Muzeum w Gliwicach
11.00 – spacer oraz oprowadzanie po Wilczym Gardle. Prowadzenie: prof. dr hab. Irma Kozina, Uniwersytet Śląski. Uwaga! Obowiązują zapisy, tel.: 783 560 006.
11.00 – warsztaty dla rodzin i osób indywidualnych „Miasto w ogrodzie, ogród w mieście”. Prowadzi: Magdalena Schuster (No to pięknie). Miejsce: Plac Jaśminu 2, Gliwice (budynek bramy, I piętro, sala Pracowni). Uwaga! Obowiązują zapisy, tel.: 783 560 006.
13.00 - warsztaty dla rodzin i osób indywidualnych „Miasto w ogrodzie, ogród w mieście”. Prowadzi: Magdalena Schuster (No to pięknie). Miejsce: Plac Jaśminu 2, Gliwice (budynek bramy, I piętro, sala Pracowni). Uwaga! Obowiązują zapisy, tel.: 783 560 006.
13.30 – wykład „Zakres ochrony konserwatorskiej dzielnicy Wilcze Gardło w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego”. Prowadzi: Ewa Pokorska-Ożóg (Miejski Konserwator Zabytków w Gliwicach). Miejsce: Plac Jaśminu 2, Gliwice (budynek bramy, I piętro, sala gimnastyczna)
W trakcie GDDK wyświetlany będzie film „W Wilczym Gardle” (1972, reż. R. Stando):
1) na wystawie w Zamku Piastowskim, ul. Pod Murami 2, Gliwice – sobota, godz. 11.00-17.00; niedziela, godz. 11.00-16.00
2) w sali gimnastycznej przy Pl. Jaśminu 2, Gliwice – sobota, godz. 13.10 i 14.40; niedziela, godz. 13.10.
Udział we wszystkich wydarzeniach w ramach XXII GDDK jest bezpłatny.
Uwaga! Liczba miejsc w przypadku oprowadzania kuratorskiego po wystawie „Wilcze Gardło. Od Wilka do Paryżewa” w dniu 20 września 2024, spacerów, wykładów i warsztatów w dniach 21 i 22 września 2024 jest ograniczona. Na spacery i warsztaty obowiązują zapisy, które przyjmujemy od wtorku 10 września br., tel.: 783 560 006.
Decyduje kolejność zgłoszeń. Jedna osoba może zarezerwować maksymalnie 4 miejsca.
Broszury w ramach XXII GDDK
W ramach XXII GDDK uczestnikom spacerów udostępnione zostaną również – tradycyjnie już – broszury przedstawiające wybrane aspekty historii i architektury, ale także teraźniejszości Wilczego Gardła:
Adam Bednarski – „Układ przestrzenny i architektura osiedla w Wilczym Gardle (1937-1946”);
Bogumiła Dąbrowska, Marta Paszko – „Historia przedszkola w Wilczym Gardle. Przedszkole jako dzieło lokalnego czynu społecznego”;
Zbigniew Gołasz – „Wilcze Gardło – osiedle górników”;
Zbigniew Gołasz – „Z Francji do Wilczego Gardła”;
Patrycja Gwoździewicz – „Jan Śliwka – artysta w Wilczym Gardle”;
Karolina Jara – „Wilcze Gardło w Gliwicach jako przykład wzorcowego osiedla okresu III Rzeszy”;
Marta Paszko – „Powojenna miniatura. O społeczności Wilczego Gardła”;
Ewa Pokorska-Ożóg – „Szkoła Podstawowa nr 2 przy ul. Lewkonii w gliwickim Wilczym Gardle”
Bogusław Tracz – „Budowa i funkcjonowanie osiedla do 1945 r.”
Bogusław Tracz – „Nazistowski mit”
Andrzej Wysocki – „Rozwój terytorialny Wilczego Gardła”
Powiązane wystawy
Wilcze Gardło. Od Wilka do Paryżewa|
20 września 2024 - 30 kwietnia 2025