W przededniu wybuchu II wojny światowej, na terenie Radiostacji gliwickiej, niemieccy bojówkarze zamordowali Franza Honioka, którego symbolicznie uznaje się za pierwszą ofiarę II wojny światowej. Honiok zginął nieprzypadkowo. Dlaczego akurat on został przez Niemców wyznaczony do tego „zadania”? Jaką rolę miał spełnić ten skromny człowiek w tzw. Prowokacji Gliwickiej? Zgłębiając biografię Franza Honioka, przyjrzymy się, jak III Rzesza próbowała usprawiedliwić atak na Polskę we wrześniu 1939 roku, jak wyglądało życie Polaków na pograniczu polsko-niemieckim tuż przed wybuchem wojny, a także jakie represje czekały na byłych powstańców śląskich, którzy dwadzieścia lat wcześniej, w sporze polsko-niemieckim, walczyli o włączenie części Śląska do Polski.

 

 

 

Marszałek Józef Piłsudski mawiał: „Niepodległość nie jest Polakom dana raz na zawsze”. Trzeba ją było umieć obronić. Dokonaliśmy tego w 1920 roku, czy można było dziewiętnaście lat później? Po raz kolejny armia i naród stanęły do walki. Heroiczne, legendarne boje – symbole jak Westerplatte, Mokra czy Wizna (nie bez przyczyny nazwana polskimi Termopilami), przykłady bohaterstwa na Śląsku – jak choćby bitwa pod Wyrami. Podczas zajęć opowiemy o męstwie ludzi – żołnierzy, dowódców, dawnych powstańców, harcerzy, osób cywilnych – którzy we wrześniu ’39 roku bronili Polski przed brutalnym atakiem z zachodu – z Niemiec i ze wschodu – ze Związku Sowieckiego. Takiej wojny, prowadzonej w osamotnieniu w takim położeniu geograficznym, żaden kraj nie miałby szansy wygrać. Żadne z istniejących wówczas państw nie wytrzymałoby ciosów takich, jak te zadane Polsce w 1939 r. Mimo pogarszającej się sytuacji Polacy walczyli do końca. Ci, którzy chcieli bronić Ojczyzny zrobili wszystko, co było w ich mocy, co było możliwe. Często płacąc za to najwyższą cenę.

 

 

 

17 września 1939 r. około godziny czwartej nad ranem Związek Sowiecki zbrojnie zaatakował Polskę. W ten sposób Stalin wywiązał się z sierpniowego, tajnego porozumienia z Hitlerem (pakt Ribbentrop-Mołotow), które przewidywało wspólną agresję na Rzeczpospolitą, zajęcie i podział jej terytorium oraz faktyczną likwidację państwa polskiego. III Rzesza i ZSRS na przestrzeni nieco ponad 2 tygodni zapoczątkowały w ten sposób wybuch II wojny światowej.  Atak został przeprowadzony z ogromną siłą na dwóch frontach. Polakom zacięcie zmagającym się od 1 września z armią III Rzeszy został wbity nóż w plecy. Sytuację dodatkowo pogarszała dyrektywa Naczelnego Wodza marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego o unikaniu walk z jednostkami Armii Czerwonej i wycofywaniu oddziałów WP do Rumunii i na Węgry. Nie wszystkie jednostki rozkazowi się podporządkowały. 17 września 1939 r. w Polsce rozpoczęła się okupacja sowiecka, która w niedługim czasie doprowadziła do ludobójstwa w Katyniu i masowych deportacji Polaków na wschód. Poza tym ta data to symboliczny początek trwałej utraty Kresów Wschodnich i pozbawienia Rzeczypospolitej niepodległości na kilkadziesiąt następnych lat. O tych tragicznych wydarzeniach opowiemy podczas zajęć.  

 

 

 

W sierpniu 1939 r. w radiostacji w Gliwicach niemieckie służby specjalne przeprowadziły akcję, która znana jest pod nazwą „Prowokacji Gliwickiej”. W celu osiągnięcia politycznych korzyści władze nazistowskich Niemiec wykorzystały nowoczesne medium, jakim było radio, do dezinformacji. Fake News o tym, że gliwicka Radiostacja została opanowana przez polskie formacje zbrojne, miał dać im z jednej strony pretekst do rozpoczęcia działań wojennych przeciwko Polsce, z drugiej - umożliwić rządom Wielkiej Brytanii i Francji wycofanie się z wojny z Niemcami. Wybór miejsca nie był przypadkowy. Zdecydowały o nim położenie i  walory techniczne radiostacji oraz kontekst historyczny (polsko niemiecki konflikt o Górny Śląsk z lat 1919-1921). „Prowokacja gliwicka. Geneza – przebieg – skutki” to lekcja adresowana do dzieci i młodzieży szkolnej, której celem jest zapoznanie uczniów z przebiegiem akcji, jej tłem historycznym oraz przedstawienie postaci Franza Honioka, zamordowanego podczas jej przeprowadzenia Polaka, powstańca śląskiego, uznawanego za pierwszą ofiarę II wojny światowej. Jednym z celów jest lekcji jest również zwrócenie uwagi na problem jakim jest do dziś wykorzystywanie i obecność  fake newsów w przestrzeni medialnej oraz  ukazanie zagrożeń, jakie ze sobą niosą.