Patronka dobrej śmierci i trudnej pracy, opiekunka rybaków, żołnierzy, ale przede wszystkim górników – święta Barbara. Jej święto, nazywane potocznie Barbórką, obchodzone jest na Górnym Śląsku już od  połowy XVIII wieku i stanowi istotny element śląskiego krajobrazu kulturowego. Jego ustalony z góry ceremoniał ulegał jednak pewnym zmianom na przestrzeni stuleci. Podczas zajęć przyjrzymy się obchodom barbórkowym, jak również poznamy postać świętej Barbary. Dowiemy się m.in., kto na Śląsku może nas wyrwać ze snu o świcie 4 grudnia, czym był tzw. skok przez skórę podczas zabaw barbórkowych, czy tylko mężczyźni mogli świętować barbórkę oraz dlaczego atrybutami świętej Barbary są wieża, kielich i gałązka palmowa.

Zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym (od lat 5), uczniów szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych. Czas trwania: 45 minut.

Modlitwa przy ołtarzu św. Barbary w cechowni kopalni Gräfin Johanna (późniejsza kopalnia Bobrek), Bytom, nie później niż 1927 r., fot. Paul Schau. Zbiory Muzeum w Gliwicach.

Obchody dnia świętego Mikołaja szczególnie obrazują, jak duże zmiany zaszły na przestrzeni lat w kulturze. Dziś powszechnie znany wizerunek Mikołaja jako rosłego pana z brodą i zaprzęgiem reniferów ma niewiele wspólnego postacią świętego Mikołaja-biskupa, który niegdyś obchodził całą wieś, przepytując dzieci z modlitwy i karząc za złe zachowanie. Zwyczaj ten miał pierwotnie duże znaczenie dydaktyczne, dlatego Mikołaj nie szedł sam, towarzyszyły mu postaci takie jak diabeł (Krampus), aniołowie, niedźwiedź czy koza. Jaka była ich rola? Jak zmieniał się wizerunek świętego Mikołaja na przestrzeni lat? I dlaczego w niektórych pochodach na Śląsku Mikołajów było dwóch – czorny i bioły? O tym wszystkim opowiemy na lekcji poświęconej wizerunkowi ulubionego świętego wszystkich dzieci, na którego tak dawniej, jak i dziś, dzieci czekały z radością, ale też z odrobiną lęku, szczególnie, jeśli miały co nieco na sumieniu.

Zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym (od lat 5), uczniów szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych. Czas trwania: 45 minut.

Grupa mikołajów rozdających prezenty (torebki ze słodyczami) i karzących za złe zachowanie oraz towarzyszący im diabeł, okolice Gliwic (?), nie później niż 1930 r. Zbiory Muzeum w Gliwicach.

Jak wyglądały święta na Górnym Śląsku sto lat temu? Jak spędzano adwentowe mroźne wieczory? Dzięki zachowanym w naszym Muzeum fotografiom możemy zobaczyć to na własne oczy! Podczas zajęć poświęconym zwyczajom bożonarodzeniowym na Górnym Śląsku zajrzymy do wyjątkowego albumu, który zawiera zdjęcia wykonane prawie sto lat temu. Zobaczymy, jak wyglądała tradycyjna, ręcznie wykonana szopka bożonarodzeniowa – tzw. Betlejka oraz na czym polegała tzw. przejażdżka dzieciątka. Odpowiemy także na pytania, czym było chodzenie z kolebką, a także kim był tajemniczy, kosmaty stwór Ruprecht towarzyszący Mikołajowi oraz pochodom dzieciątka.

Zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym (od lat 5), uczniów szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych. Czas trwania: 45 minut.

Rodzina przy choince, Górny Śląsk, nie później niż 1928 r. Zbiory Muzeum w Gliwicach.

Kolorowe kartki z bloku, nożyczki, klej, farby akwarelowe i … świeczka. Tyle wystarczy, aby zrobić… własną kartkę świąteczną! W tym roku nie spotkamy się jak zawsze na zajęciach warsztatowych w Muzeum, ale zachęcamy do wzięcia udziału w lekcji on-line, podczas której pokażemy proste i szybkie sposoby na ozdobną kartkę z motywem choinki, bombki bożonarodzeniowej i innych symboli świątecznych. Stwórzmy razem coś pięknego!

Zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym (od lat 5), uczniów szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych. Czas trwania: 45 minut.

Kartki świąteczne. Fot. Muzeum w Gliwicach.