a)    Godne Święta w śląskim domu

Śląsk to region bogaty w zwyczaje i obrzędy bożonarodzeniowe. Co go odróżnia od pozostałych regionów? Co to jest moczka?  Kto i po co potrząsa drzewkami w wigilijny wieczór? Dlaczego w Wigilię nie wolno rąbać drewna i wbijać gwoździ do ściany? Jakie są najbardziej popularne potrawy na bożonarodzeniowym stole i w jaki sposób ozdabiano dawniej choinkę? O wierzeniach i zwyczajach, które już zapomniano, a także o tych, które nadal są kultywowane na Śląsku dowiemy się podczas zajęć. Podczas naszego spotkania wykonamy również stajenkę ze Świętą Rodziną, Trzeba Królami i bydlątkami, która po śląsku nazywa się… betlejką!

Zajęcia dla wszystkich grup wiekowych, treść modyfikowana w zależności od wieku uczestników.


b)   Bożonarodzeniowy Atlas Etnograficzny

Podczas naszego spotkania wyruszymy w świąteczno-etnograficzną podróż… po Polsce! Usłyszymy o zwyczajach i tradycjach bożonarodzeniowych charakterystycznych dla różnych regionów kraju – od Pomorza, przez Warmię, Mazury, Kaszuby po Małopolskę i Górny Śląsk. Dowiemy się, kto w różnych regionach Polski w Wigilię przynosi prezenty (Gwiazdka, Dzieciątko, Gwiazdorek, a może Mikołaj?), poznamy też wybrane przykłady dziedzictwa związanego z obrzędowością Świąt Bożego Narodzenia, charakterystyczne dla danych regionów – takie jak chociażby szopki krakowskie. Zdobyte wiadomości wykorzystamy przy tworzeniu Bożonarodzeniowych Atlasów Etnograficznych, które każdy z uczestników zabierze do domu.

Zajęcia dla dzieci przedszkolnych od lat 5-ciu, uczniów szkoły podstawowej i ponadpodstawowej. 


c)    Wokół choinki

Dla wielu zapach Świąt to nie tylko zapachy kulinarnych przysmaków tego czasu, ale też intensywny i charakterystyczny zapach drzewka choinkowego. Dlaczego to właśnie choinka stała się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Bożego Narodzenia? Kiedy pierwsze z nich zawitały do polskich domów i jak zastępowano je wcześniej? Czym je ozdabiano na przestrzeni dziesięcioleci? Razem z uczestnikami zajęć odbędziemy krótką wycieczkę do przeszłości i poznamy niesamowitą historię świątecznej choinki, a podczas warsztatów wykonamy tradycyjne ozdoby, które ozdobią potem nasze bożonarodzeniowe drzewka.

Zajęcia dla wszystkich grup wiekowych, treść modyfikowana w zależności od wieku uczestników.

 

d)   Święty Mikołaj i inni święci okresu bożonarodzeniowego

Kiedy urodził się Święty Mikołaj? Jak wygląda? Czy ma długą siwą brodę? A może pije coca-colę? Jaki obraz św. Mikołaja wykreowała popkultura, a co głosi o nim historia i legenda? Podczas zajęć przybliżymy postać prawdziwego biskupa Mikołaja z Miry, dowiemy się, skąd pochodzi zwyczaj obdarowywania się prezentami i dlaczego przypada właśnie 6 grudnia. Nie zapomnimy jednak również o innych postaciach grudniowych świętych, którzy, choć aktualnie ustępują popularnością Świętemu Mikołajowi, przez stulecia byli równie sławni. Może wśród uczestniczek zajęć znajdą się współczesne imienniczki świętych: Łucji i Barbary, a wśród uczestników – świętych Szczepana i Sylwestra? W części warsztatowej dzieci wykonają kartkę świąteczną.

Zajęcia dla wszystkich grup wiekowych, treść modyfikowana w zależności od wieku uczestników.

 

Patronka dobrej śmierci i trudnej pracy, opiekunka rybaków, żołnierzy, ale przede wszystkim górników – święta Barbara. Jej święto, nazywane potocznie Barbórką, obchodzone jest na Górnym Śląsku już od  połowy XVIII wieku i stanowi istotny element śląskiego krajobrazu kulturowego. Jego ustalony z góry ceremoniał ulegał jednak pewnym zmianom na przestrzeni stuleci. Podczas zajęć przyjrzymy się obchodom barbórkowym, jak również poznamy postać świętej Barbary. Dowiemy się m.in., kto na Śląsku może nas wyrwać ze snu o świcie 4 grudnia, czym był tzw. skok przez skórę podczas zabaw barbórkowych, czy tylko mężczyźni mogli świętować barbórkę oraz dlaczego atrybutami świętej Barbary są wieża, kielich i gałązka palmowa. W części warsztatowej przyozdobimy replikę żeliwnej plakiety z wizerunkiem górnika, którą możemy podziwiać na wystawie stałej w Oddziale Odlewnictwa Artystycznego.

 

Zajęcia dla wszystkich grup wiekowych, treść modyfikowana w zależności od wieku uczestników.

 

 

Zajęcia podczas których dzieci zapoznają się z symboliką stołu wigilijnego oraz z tradycjami związanymi z potrawami wigilijnymi. Ponieważ w noc wigilijną wyruszamy na Pasterkę, podczas zajęć opowiemy także o tej jednej z najważniejszych w Polsce świątecznych tradycji. W części warsztatowej pomalujemy gipsowe odlewy o tematyce świątecznej.

Zajęcia dla wszystkich grup wiekowych, treść modyfikowana w zależności od wieku uczestników.

 

 

Jak wyglądały święta na Górnym Śląsku ponad sto lat temu? Jak spędzano adwentowe mroźne wieczory? Dzięki zachowanym w naszym Muzeum fotografiom możemy zobaczyć to na własne oczy! Podczas zajęć poświęconym zwyczajom bożonarodzeniowym na Górnym Śląsku zajrzymy do wyjątkowego albumu, który zawiera zdjęcia wykonane ponad sto lat temu. Zobaczymy, jak wyglądała tradycyjna, ręcznie wykonana szopka bożonarodzeniowa – tzw. Betlejka oraz na czym polegała tzw. przejażdżka dzieciątka. Odpowiemy także na pytania, czym było chodzenie z kolebką, a także kim był tajemniczy, kosmaty stwór Ruprecht towarzyszący Mikołajowi oraz pochodom dzięciątka. W części warsztatowej pomalujemy gipsowe odlewy o tematyce świątecznej.

 

Zajęcia dla wszystkich grup wiekowych, treść modyfikowana w zależności od wieku uczestników.