„Cieszę się, że na szlaku mojej pielgrzymki do Ojczyzny znalazły się Gliwice, miasto, które niejednokrotnie odwiedzałem i z którym łączą mnie szczególne wspomnienia. Z wielką radością nawiedzam tę ziemię ludzi ciężkiej pracy, ziemię polskiego górnika, ziemię hut, kopalń i pieców fabrycznych, ale też ziemię posiadającą bogatą tradycję religijną”.

Powyższy tekst jest fragmentem przemówienia, które miał wygłosić w Gliwicach 15 czerwca 1999 roku papież Jan Paweł II. Życie napisało jednak inny scenariusz i z powodu choroby Ojca Świętego, jego gliwicka wizyta została w tym dniu odwołana. Dwa dni później nastąpiło jednak wydarzenie, które w pamięci mieszkańców zapisało się jako „cud nad Kłodnicą”.

40 lat temu, w czerwcu 1979 roku, Karol Wojtyła po raz pierwszy odwiedził Polskę jako papież Jan Paweł II. Gdy przebywał 6 czerwca 1979 roku na Jasnej Górze w Częstochowie, w spotkaniu z nim uczestniczyło wielu gliwiczan, wraz z pielgrzymami z Górnego Śląska oraz Zagłębia Dąbrowskiego. W częstochowskiej homilii Jan Paweł II zwrócił się kilka razy do mieszkańców tych dwóch regionów, podkreślając ich głęboką duchowość i pracowitość: „I dlatego jeszcze raz patrzę w stronę pracowitego Śląska, Zagłębia – w stronę wielkich pieców, w stronę kominów fabrycznych, a równocześnie w stronę tak licznych na tej waszej ziemi wieżyc kościelnych. Jest to ziemia wielkiej pracy i wielkiej modlitwy”.

Jak wspomina po latach Andrzej Pieczyrak: „Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w czerwcu 1979 r. była dla mnie i mojego pokolenia czymś niesamowitym. Na spotkanie z papieżem w Częstochowie, które miało miejsce w dniach 4–6 czerwca 1979, szliśmy piechotą z Gliwic przez trzy dni. To było takie pospolite ruszenie ludzi, którzy chcieli spotkać się z naszym papieżem. Poszczególne grupy organizowały się przy parafiach, przy wspólnotach parafialnych. Ja miałem okazję być w grupie, której przewodził redemptorysta o. Jan Mikrut. Jako harcerz, czułem się w obowiązku pójść w pełnym umundurowaniu. W czasie naszej drogi na Jasną Górę, na którymś z noclegów zauważyłem wraz z innymi harcerzami piękne młode brzozy. Wykonaliśmy z nich krzyże, które towarzyszyły nam w drodze na spotkanie z papieżem. Wymyśliłem wtedy, aby na krzyżu zamieścić biało-czerwone barwy. Wziąłem dwie wstążki i zrobiłem z nich na krzyżu takie biało-czerwone »V«, co było w niesmak ówczesnym władzom. Gdy wchodziliśmy na szczyt Jasnej Góry wszędzie były rzesze ludzi. Zobaczyłem wtedy, że jest możliwe, aby tyle ludzi zebrało się w jednym miejscu. Zrozumiałem, że nas jest więcej niż wszystkich przedstawicieli komunistycznych władz razem wziętych. To zrobiło na mnie kolosalne wrażenie. Nie byłoby »Solidarności«, gdyby wtedy w Polsce nie było papieża”. Nikt z zebranych wiernych, nie mógł wówczas przewidzieć, że wizyta papieża stanie się jednym z fundamentów późniejszych przemian ustrojowych w Polsce. W 20 lat po tamtych wydarzeniach, wielu gliwiczan, uczestniczyło w niezwykłym wydarzeniu, którym była wizyta Jana Pawła II w ich mieście nad Kłodnicą.

W 1998 roku episkopat Polski zaprosił Jana Pawła II do kolejnej, siódmej, wizyty w Polsce. Papież zaproszenie przyjął. Termin papieskiej pielgrzymki wyznaczono na czerwiec 1999 roku, a jej przesłanie brzmiało: „Bóg jest miłością”. Papież postanowił w trakcie pobytu w Polsce odwiedzić wszystkie nowo utworzone w 1992 roku diecezje, do których zaliczała się również diecezja gliwicka. W grudniu 1998 roku, bp gliwicki Jan Wieczorek podzielił się z wiernymi radosną informacją, potwierdzając przyjazd papieża do Gliwic w połowie czerwca 1999 roku.

Krótko po potwierdzeniu wizyty, został powołany specjalny zespół diecezjalno-samorządowy, kierowany przez bp. Jana Wieczorka oraz prezydenta miasta Zygmunta Frankiewicza. Działalność zespołu ukierunkowana była na problemy natury organizacyjnej oraz przygotowanie duszpasterskie. Na miejsce spotkania Ojca Świętego z wiernymi wyznaczono lotnisko Aeroklubu Gliwickiego, spodziewając się przybycia ok. 800 tysięcy osób. Na płycie gliwickiego lotniska został przygotowany ołtarz autorstwa prof. Adama Lisika. Konstrukcja symbolicznie przedstawiała ramię Boga oraz człowieka. Obok ołtarza umieszczono wysoki krzyż, który swoim kształtem nawiązywał do wieży radiostacji gliwickiej.

Termin wizyty Jana Pawła II zbliżał się nieubłagalnie. W dniach bezpośrednio ją poprzedzających sztab organizacyjny pracował 24 godzinę na dobę. Zostały przygotowane specjalne zestawy dla pielgrzymów zawierające program wizyty, vademecum pielgrzyma i bezpłatną kartę wstępu na uroczystości. W stan najwyższej gotowości postawiono wszystkie służby porządkowe, przygotowano tysiące dodatkowych miejsc parkingowych dla samochodów i autobusów oraz przeprowadzono kilka prób generalnych tuż przed samą wizytą. Mieszkańcy byli w pełni przygotowani na pierwszą historyczną wizytę Ojca Świętego w Gliwicach. Pozostało już tylko czekać. 5 czerwca 1999 roku papież Jan Paweł II przyleciał do Gdańska, rozpoczynając tym samym siódmą pielgrzymkę do ojczyzny. Była to najdłużej trwająca wizyta Jana Pawła II w Polsce, w trakcie której odwiedził 23 miejscowości. Pobyt w Gliwicach został zaplanowany na 15 czerwca – Ojciec Święty miał uczestniczyć w Nieszporach ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa.

14 czerwca trwały jeszcze ostatnie próby muzyków oraz sprzętu technicznego. Nazajutrz, 15 czerwca, pielgrzymi byli kierowani do odpowiednich sektorów na płycie lotniska. Nastrój radosnego oczekiwania na wizytę papieża, przerwał smutny komunikat, ogłoszony o godz. 10.10 przez bp. pomocniczego Gerarda Kusza, który poinformował zebranych wiernych, że choroba Ojca Świętego uniemożliwia jego przybycie do miasta na zaplanowane nieszpory. Pomimo tych smutnych wieści, na gliwickim lotnisku nadal gromadził się tłumy, mając nadzieję na przyjazd swojego pasterza. O godz. 15.00 rozpoczęto uroczystą mszę św. w intencji Jana Pawła II, której przewodniczył abp metropolita katowicki Damian Zimoń. Kazanie wygłosił bp opolski Alfons Nossol. Po Eucharystii rozpoczęło się modlitewne oczekiwanie z niegasnącą nadzieją na przybycie Ojca Świętego. Niestety, około godz. 18.00 do Gliwic przybyły wyłącznie delegacje polskiego episkopatu oraz Watykanu, na czele z legatem papieski – abp. Detroit, kardynałem Adamem Maidą. Nuncjusz Apostolski w Polsce, ks. abp Józef Kowalczyk, odczytał tekst homilii papieskiej. Na pustym tronie papieskim bp Gerard Kusz położył bukiet białych lilii, symbolizujących duchową obecność papieża z wiernymi. Pielgrzymi, których na płycie gliwickiego lotniska zebrało się niemal pół miliona, wracali do swoich domów z uczuciem przygnębienia i wieloma pytaniami…  

Następnego dnia, w środę 16 czerwca, papież poczuł się na tyle dobrze, aby kontynuować program pielgrzymki. Wszyscy w mieście nad Kłodnicą, zadawali sobie pytanie: Przyjedzie, czy nie przyjedzie?. W godzinach popołudniowych, do kurii oraz Urzędu Miasta w Gliwicach, zaczęły docierać informacje o możliwości przylotu Jana Pawła II. Późnym wieczorem wizyta Ojca Świętego została oficjalnie potwierdzona i zaplanowana na czwartek 17 czerwca, pomiędzy godz. 11.00 a 12.00. W ciągu kilkunastu godzin przygotowano płytę gliwickiego lotniska na przybycie wiernych, z których pierwsi pojawili się już kilka minut po północy. W mieście nastąpił nastrój radosnego oczekiwania. Zamknięto większość sklepów. Firmy i zakłady zawiesiły na kilka godzin swoją działalność. Uczniowie opuścili szkoły, aby uczestniczyć we wspólnej modlitwie z Janem Pawłem II.

W końcu około godz. 12.00, helikopter papieżem na pokładzie pojawił się nad gliwickim lotniskiem. Gdy wyczekiwany gość wysiadł, rozbrzmiały brawa, połączone z okrzykami radości i powitania. Papież przywitał się najpierw z przedstawicielami władz kościelnych oraz miasta, a następnie udał się na przygotowane dla niego podium. Ojciec Święty wraz z wiernymi odmówił modlitwę Anioł Pański, poświęcił też korony na cudowne wizerunki Najświętszej Marii Panny z Bogucic, Rud Wielkich i Raciborza, a także miejski sztandar. Krótką wizytę Jana Pawła II w Gliwicach, zakończył spontaniczny dialog z wiernymi, którym warto przytoczyć w całości:

- Niech żyje papież!
- Bóg zapłać za waszą świętą cierpliwość dla papieża.
- Dużo zdrowia!
- Widać, że Ślązak cierpliwy i twardy. Ja bym już z takim papieżem nie wytrzymał.
- Wytrzymamy!
- Ma przyjechać, nie przyjeżdża. Potem znowu ni ma przyjechać, przyjeżdżo.
- Nic nie szkodzi!
- No to dobrze. Jak nic nie szkodzi, to jakoś ze spokojnym sumieniem odjadę do Rzymu.
- Zostań z nami!
- Witaj doma!
- Jeszcze pojadę Matkę Boską Częstochowską przeprosić i ze spokojnym sumieniem odjadę, bo mi Ślązaki z Gliwic przebaczyły.
- Zostań z nami!
- Bogu dzięki, że choć padać przestało.
- Nie padało!
- Ale w Krakowie padało.
- Zostań tutaj!
- Wyście zawsze lepsi.
- Kochamy Ciebie!
- Bogu dzięki za choć tyle. Na drugi raz zobaczymy.
- Jeszcze więcej!
- Mówią, że mam już jechać.
- Zostań z nami!
- Ślązaki umieją śpiewać. Wystarczy przypomnieć sobie te nieszpory na Górze Świętej Anny. Bóg wam zapłać. Szczęść Boże!
- Szczęść Boże!
- Przyjedź znowu!
- Do zobaczenia!

Jan Paweł II, przebywał w Gliwicach około 27 minut, następnie odleciał do Częstochowy. Wieczorem, tego samego dnia wyleciał samolotem z Krakowa do Rzymu. W krótkim spotkaniu z papieżem, uczestniczyło około pół miliona osób. Nastrój tamtych kilku chwil, doskonale oddają słowa ks. bp. Jana Wieczorka, który witając papieża w Gliwicach, powiedział: „Ojcze Święty, ale bardzo umiłowany przez lud ziemi śląskiej. Po raz drugi ponad pół miliona wiernych zebrało się na tym miejscu by powiedzieć wielkiemu Pielgrzymowi „Kochamy cię”. Miłość potrzebuje ofiary. Ojcze Święty! Ty jesteś dzisiaj świadkiem co znaczy miłość ofiarna. Miłość domaga się nieraz doświadczenia. Ty go ostatnio doświadczyłeś. Ale nie chciałeś nas pozostawić sierotami na ziemi ojczystej. I dlatego wdzięczni jesteśmy, że w tej miłości do człowieka, do nas, jesteś największym świadectwem na całym świecie. Bóg zapłać!”. Na pamiątkę papieskiej pielgrzymki do Gliwic oraz jako wyraz wdzięczności, rozpoczęto budowę Centrum Edukacyjne Jana Pawła II, które uroczyście otworzono w październiku 2003 roku. Zlokalizowano jest obok katedry gliwickiej.

 

Bibliografia

Publikacje
Bogusław Tracz, Gliwice. Biografia miasta, Gliwice 2018, s. 533–535.
Bogusław Tracz, Trzecia dekada. Gliwice 1971–1981, Katowice 2009, s. 141.
Gerard Kusz, Wizyta Apostolska Ojca św. Jana Pawła II w Gliwicach 15 czerwca i 17 czerwca 1999 r. [w:] „Rocznik Muzeum w Gliwicach”, tom XV-część 1, Gliwice 2000, s. 243–271.

Prasa
„Gość Niedzielny” nr 26, 27.06.1999, Katowice 1999, s. 16–18.
„Nowiny Gliwickie”, nr 24 (2156), 17.06.1999, Gliwice 1999, s.1–4.
„Nowiny Gliwickie”, nr 25 (2157), 24.06.1999, Gliwice 1999, s.4–6.

Netografia
http://www.janpawel2.pl/jan-pawe-ii/pielgrzymki1/379-polska-5--17-vi-1999 [dostęp: 12 czerwca 2019]
https://dziennikzachodni.pl/12-lat-temu-papiez-byl-w-gliwicach-przypominamy-co-mowil-zdjecia/ar/c1-416392 [dostęp: 12 czerwca 2019]
https://kuria.gliwice.pl/diecezja/sw-jan-pawel-ii-w-gliwicach/ [dostęp: 12 czerwca 2019]
https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/gliwice_15061999.html [dostęp: 12 czerwca 2019]
https://pierwszapielgrzymka.ipn.gov.pl/ [dostęp: 12 czerwca 2019]

Relacje z archiwum Muzeum w Gliwicach

Na zdjęciach z archiwum UM Gliwice m.in.: abp metropolita katowicki Damian Zimoń, bp pomocniczy gliwicki Gerard Kusz, bp opolski Alfons Nossol, bp gliwicki Jan Wieczorek, bp pomocniczy katowicki Gerard Bernacki, nuncjusz apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kard. Angelo Sodano, ks. infułat Konrad Kołodziej, Ryszard Trzebuniak, Janusz Steinhoff.