98 lat temu, w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, wybuchło III Powstanie Śląskie
TERMIN
piątek, 3 maja 2019
„Rodacy! Nie rokosz przeciw Komisyi Międzysojuszniczej, nie dążność do obalenia traktatu pokojowego spowodowały Was do podjęcia strajku i wypędzenia zbirów niemieckich, lecz był to wyłącznie akt samoobrony przeciw gwałtom niemieckim, była to walka o równouprawnienie, na które dotychczas ludność polska naprężno czekała” – pisał Wojciech Korfanty w 1921 roku, w Odezwie do Rodaków i Górników.
98 lat temu, w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, gdy Komisja Międzysojusznicza wysunęła projekt przyznania Niemcom prawie całego górnośląskiego obszaru plebiscytowego, wybuchło III powstanie śląskie. Dyktatorem zrywu został Wojciech Korfanty, a akcją bojową kierowała Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu III powstania śląskiego stały się wyniki plebiscytu przeprowadzonego 20 marca 1921 roku. Nie odzwierciedlały one faktycznego składu narodowościowego Górnego Śląska, gdyż uprawnionymi do głosowania byli nie tylko faktyczni mieszkańcy regionu, ale również osoby (głównie deklarujące narodowość niemiecką), które wcześniej wyemigrowały z tych terenów. W ten sposób prawie całość spornego obszaru (za wyjątkiem powiatów pszczyńskiego i rybnickiego) miała przypaść Niemcom.
Na podstawie wyników głosowania przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku przygotowali dwie propozycje podziału terytorium – angielsko-włoski (proniemiecki) i francuski (przyznający Polsce kluczowe obszary). Ujawnienie tych dokumentów doprowadziło do wybuchu strajku generalnego w prawie wszystkich zakładach robotniczych w regionie. Niezadowoleni z warunków pracy i wyniku głosowania mieszkańcy, zgrupowani pod przewodnictwem Wojciecha Korfantego, rozpoczęli powstanie, które trwało dwa miesiące.
Powstańcy podczas zaciekłych walk opanowali prawie cały obszar sporny. Najważniejsza bitwa rozegrała się w dniach 21–26 maja 1921 roku, w okolicach Góry Świętej Anny, gdzie oddziały 8 pułku piechoty, 1 pułku katowickiego i batalionu strzelecko-toszeckiego „Bogdan” walczyły z niemieckim Freikorpsem. Bitwa nie została rozstrzygnięta, całe powstanie znalazło jednak swój finał w pozytywnych dla strony polskiej decyzjach.
Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km kw., zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29% terenu z 46% ludności. W granicach Polski znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.
W związku z 90 rocznicą I powstania śląskiego, decyzją Sejmu Rzeczypospolitej rok 2019 został ustanowiony Rokiem Powstań Śląskich – z wdzięczności za „wkład pokoleń ludu śląskiego w walkę o niepodległość RP”. Podkreślono także rolę tego lokalnego zrywu w budowaniu tożsamości ogólnopaństwowej:
„Trzy Powstania Śląskie z lat 1919, 1920, 1921 niosą przesłanie dla przyszłych pokoleń. Powstańcza walka o powrót do Polski piastowskiego Górnego Śląska cechowała się wyjątkową konsekwencją i skutecznością. Mimo trwającego kilka wieków oddzielenia regionu od reszty ziem ojczystych i stosowania przez niemiecką administrację polityki germanizacyjnej, polskość przetrwała”.
98 lat temu, w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, gdy Komisja Międzysojusznicza wysunęła projekt przyznania Niemcom prawie całego górnośląskiego obszaru plebiscytowego, wybuchło III powstanie śląskie. Dyktatorem zrywu został Wojciech Korfanty, a akcją bojową kierowała Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu III powstania śląskiego stały się wyniki plebiscytu przeprowadzonego 20 marca 1921 roku. Nie odzwierciedlały one faktycznego składu narodowościowego Górnego Śląska, gdyż uprawnionymi do głosowania byli nie tylko faktyczni mieszkańcy regionu, ale również osoby (głównie deklarujące narodowość niemiecką), które wcześniej wyemigrowały z tych terenów. W ten sposób prawie całość spornego obszaru (za wyjątkiem powiatów pszczyńskiego i rybnickiego) miała przypaść Niemcom.
Na podstawie wyników głosowania przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku przygotowali dwie propozycje podziału terytorium – angielsko-włoski (proniemiecki) i francuski (przyznający Polsce kluczowe obszary). Ujawnienie tych dokumentów doprowadziło do wybuchu strajku generalnego w prawie wszystkich zakładach robotniczych w regionie. Niezadowoleni z warunków pracy i wyniku głosowania mieszkańcy, zgrupowani pod przewodnictwem Wojciecha Korfantego, rozpoczęli powstanie, które trwało dwa miesiące.
Powstańcy podczas zaciekłych walk opanowali prawie cały obszar sporny. Najważniejsza bitwa rozegrała się w dniach 21–26 maja 1921 roku, w okolicach Góry Świętej Anny, gdzie oddziały 8 pułku piechoty, 1 pułku katowickiego i batalionu strzelecko-toszeckiego „Bogdan” walczyły z niemieckim Freikorpsem. Bitwa nie została rozstrzygnięta, całe powstanie znalazło jednak swój finał w pozytywnych dla strony polskiej decyzjach.
Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km kw., zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29% terenu z 46% ludności. W granicach Polski znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.
W związku z 90 rocznicą I powstania śląskiego, decyzją Sejmu Rzeczypospolitej rok 2019 został ustanowiony Rokiem Powstań Śląskich – z wdzięczności za „wkład pokoleń ludu śląskiego w walkę o niepodległość RP”. Podkreślono także rolę tego lokalnego zrywu w budowaniu tożsamości ogólnopaństwowej:
„Trzy Powstania Śląskie z lat 1919, 1920, 1921 niosą przesłanie dla przyszłych pokoleń. Powstańcza walka o powrót do Polski piastowskiego Górnego Śląska cechowała się wyjątkową konsekwencją i skutecznością. Mimo trwającego kilka wieków oddzielenia regionu od reszty ziem ojczystych i stosowania przez niemiecką administrację polityki germanizacyjnej, polskość przetrwała”.