Prawie całkowicie anonimowymi są twórcy drewnianych rzeźb sakralnych z XVIII i XIX wieku, które występowały w kapliczkach przydrożnych, wnękach domów i kościółkach wiejskich.

 

Liczna – kilkaset sztuk - gliwicka kolekcja dawnej rzeźby ludowej to obiekty z XIX i XX wieku, przy czym znaczna ich liczba pochodzi z Krakowskiego. Są to najczęściej postacie Chrystusa Ukrzyżowanego, Chrystusa Frasobliwego zwanego na Śląsku Starośliwym lub Ponbóczkiem, Chrystusa upadającego pod krzyżem, Chrystusa przed Piłatem, czyli w okowach, rzadziej Zmartwychwstałego. Jest także liczna grupa przedstawień Matki Boskiej z Dzieciątkiem lub podtrzymującą zmarłego Chrystusa (tak zwana Pieta). Poza tym figury najbliższych ludowi świętych, których opieka i pośrednictwo wiązało się z konkretnymi dziedzinami życia, to jest św. Florian chroniący od ognia, św. Jan Nepomucen – od powodzi i gradobicia, św. Józef – opiekun rodziny i patron stolarzy, św. Mikołaj – opiekun bydła, a także święci: Anna Samotrzecia, Kinga, Maria Magdalena, Antoni, Bartłomiej, Franciszek, Łukasz, Piotr i Paweł, Stanisław i inni. Charakteryzują je deformacje, na przykład wyeksponowanie głowy i twarzy, schematyzm i dekoracyjność detali. Są rzeźbami pełnymi lub płaskorzeźbami, pokrytymi polichromią o mocnych, kontrastowych barwach, które na wielu z nich z czasem uległy znacznemu zatarciu. Przywożono je z pielgrzymek –głównie z Częstochowy, Piekar Śląskich, Góry św. Anny, Kalwarii Zebrzydowskiej. Wykonawcami byli miejscowi twórcy, którzy prawie nigdy swoich prac nie sygnowali. Również tradycja nie przekazała informacji o ich autorach. Niektóre rzeźby wyróżniają się niepowtarzalnością formy,  inne natomiast, powstałe w prowincjonalnych warsztatach, mają cechy produkcji seryjnej, jak na przykład pasyjki. Niemniej dla górnośląskich przedstawień Chrystusa Frasobliwego cechą charakterystyczną jest czerwony płaszcz narzucony na ramiona i okrywający całą postać, spięty lub związany na piersiach .

 

Do rzeźb ludowych zaliczyć należy ule figuralne , które wyrabiane były na ogół przez samych pszczelarzy. W gliwickich zbiorach znajdują się dwa ule w kształcie lwów oraz jeden o postaci niedźwiedzia.