Gliwickie Stare Miasto jest jedną z najlepiej zachowanych starówek o średniowiecznym rodowodzie na Górnym Śląsku. Do 1945 roku temat rozwoju Starego Miasta w Gliwicach, a zwłaszcza murów obronnych, Rynku i Ratusza nie był przedmiotem szerszych badań naukowych. W okresie po 1945 roku, w związku z potrzebą odbudowy gliwickiej Starówki po zniszczeniach II wojny światowej, z konieczności podjęto szeroko zakrojone badania nad rozwojem architektonicznym miasta.

W wyniku przeprowadzonej kwerendy zgromadzono duży materiał badawczy, pisany i ikonograficzny. Zebrane materiały i archiwalia ujęto w opracowaniu pt. „Kwerenda biblioteczna i archiwalna dotycząca Rynku i Ratusza w Gliwicach”, które zawiera trzy segregatory (dostępne do wglądu w Muzeum w Gliwicach w wersji elektronicznej).

Pierwsza część opracowania zawiera zarys dziejów miasta Gliwice od czasów jego lokowania na prawie niemieckim w XIII wieku, aż po współczesność. W syntetyczny sposób przedstawiono tutaj dzieje Gliwic w ramach różnych organizmów państwowych: od panowania Piastów Śląskich, poprzez austriackich Habsburgów, państwo pruskie i niemieckie, Republikę Weimarską i Trzecią Rzeszę, aż po odrodzone państwo polskie w nowych granicach.

Kolejna część to przegląd źródeł i badań nad dziejami Starego Miasta i Rynku w Gliwicach. Szczegółowo zostały przedstawione źródła archiwalne (w tym kartograficzne i ikonograficzne) znajdujące się w zbiorach Działu Historii i Dokumentacji Mechanicznej Muzeum w Gliwicach, w zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach O. Gliwice oraz w archiwum Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.

Omówione zostały też wybrane źródła i opracowania dotyczące dziejów Starego Miasta i Rynku w Gliwicach, źródła kartograficzne oraz niektóre najstarsze przedstawienia ikonograficzne miasta. Wnikliwej analizie został również poddany dotychczasowy stan badań nad tymi zagadnieniami.

Trzecia część omawianego opracowania poświęcona jest w całości dziejom gliwickiego Ratusza i Rynku na przestrzeni wieków. Obejmuje ona okres od przełomu XIII i XIV wieku (prawdopodobnej daty powstania pierwszego Ratusza w Gliwicach), aż do ostatniego remontu Ratusza w 2009 roku.

Powyższemu opracowaniu towarzyszył także wykaz wybranych pozycji dotyczących gliwickiego Rynku i Ratusza, wykaz akt o tej samej tematyce znajdujących się w Archiwum Państwowym w Katowicach w Oddziałach katowickim i gliwickim oraz wykaz fotografii i grafik dotyczących Rynku i Ratusza w zbiorach Muzeum w Gliwicach i Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Gliwicach.

Damian Recław
Anna Kulczyk