Na szczególną uwagę zasługuje dokument cesarski z 1596 roku. O ile dwa pozostałe dokumenty zostały wydane drukiem we wcześniejszych latach, o tyle XVI-wieczny dokument Rudolfa II nigdy drukowany nie był. Dopiero w ostatnich miesiącach został on przepisany z kursywy gotyckiej stosowanej w XVI-wiecznych Niemczech na alfabet znany nam obecnie. Jego tłumaczeniem oraz dalszym naukowym opracowaniem zajmuje się Anna Kulczyk z Działu Historii i Dokumentacji Mechanicznej Muzeum w Gliwicach. W niedalekiej przyszłości będziemy mieli okazję zaznajomić się z pełną treścią tego jakże ważnego dla miasta dokumentu, którego ogólne postanowienia znamy tylko ze sporządzonych w XIX wieku regestów. Oryginały wyżej wymienionych dokumentów przechowywane są w gliwickim Oddziale Archiwum Państwowego w Katowicach.

Wystawcą dokumentu z 22 stycznia 1475 roku był Henryk I Starszy, książę ziębicki, pochodzący z rodziny Podiebradów. Był on synem króla Czech, Jerzego. W omawianym dokumencie, Henryk potwierdza prawa księcia Konrada X Białego Młodszego do księstw kozielskiego, bytomskiego, gliwickiego, karniowskiego i innych. Książę ten miał korzystać z podobnych uprawnień, jakie uprzednio miał jego brat, Konrad IX Czarny. W dalszej części dokumentu Henryk I Starszy stwierdza, że dokument lokacyjny miasta Gliwice został zniszczony w czasie pożaru, oraz w ogólnych sformułowaniach potwierdza wcześniejsze prawa miasta. Wystawca dokumentu stwierdza również, że książę Konrad Biały władzę na tym terenie objął zgodnie z prawem, jako że należała mu się ona po śmierci brata, oraz że książę ten miał zamiar potwierdzić wspomniane wyżej swobody i stare przywileje miasta. Ponieważ przeszkodziły mu w tym toczone w ostatnim czasie wojny oraz wiek, czyni temu zadość właśnie Henryk I Starszy, upoważniony przez Konrada X. Przywilej kończy się tradycyjnym w takich przypadkach zestawieniem świadków obecnych przy wystawieniu pisma. Na uwagę zasługuje fakt, że istniał już poprzednio dokument lokacyjny miasta, a omawiany dokument z 22 stycznia 1475 roku był jednym z wielu potwierdzeń.



W 1558 roku cesarz Ferdynand Habsburg oddał miasto Gliwice w dzierżawę Fryderykowi Zettritzowi. Trzy lata później dzierżawę kamery gliwickiej cesarz przekazał władzom miejskim Gliwic. W 1596 roku Gliwice wraz z kamerą zamkową i okolicznymi wsiami: Knurowem, Krywałdem, Trynkiem, Wójtową Wsią, Ostropą, Bojkowem, i Żernicą zostały sprzedane władzom miejskim, zyskując tym samym status wolnego miasta królewskiego. Wystawcą dokumentu z 11 czerwca 1596 roku był Rudolf II Habsburg, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i król Czech, a w latach 1576-1608 król Węgier i arcyksiążę Austrii. Omawiany dokument został wystawiony w Pradze. Na mocy tego właśnie przywileju miasto miało zapłacić jednorazowo kwotę w wysokości 27 000 talarów (licząc po 36 groszy lub 72 krajcary za każdy) przy zastrzeżeniu dla siebie i następnych królów czeskich dochodów z wydobycia wszelkiego rodzaju kopalin (srebra i rud innych metali) ? tzw. regaliów, a w następnych latach czynsz spadkowy w wysokości 50 talarów płacony w okresie Świąt Bożego Narodzenia. Oprócz tego Gliwice miały co roku przedkładać budżet do zatwierdzenia, a nowi rajcowie mieli być zatwierdzani przez śląską kamerę lub starostę z Opola. Krewni z prostej linii nie mogli odtąd należeć do rady miejskiej. Gliwice miały ponadto zachować przywileje i prawa nadane im przez króla. Dokument ten zaopatrzony jest w pieczęć cesarską w drewnianej szkatule. Pieczęć ta jest uszkodzona.

W 1626 roku, podczas drugiego etapu wojny trzydziestoletniej Gliwice zostały oblężone przez protestanckie wojska Ernesta von Mansfelda. Dzięki fortyfikacjom oraz dzielnej postawie mieszkańców miasto pozostało niezdobyte. W akcie wdzięczności za wierność Habsburgom i niezłomną postawę, cesarz Ferdynand II potwierdził Gliwicom dotychczasowe przywileje, a w 1629 roku wyróżnił miasto, nadając mu nowy herb. Dokument ten został wydany w Wiedniu 14 sierpnia 1629 roku. Oprócz opisu, zawiera barwny wizerunek herbu. Również i ten dokument zaopatrzony jest w pieczęć, która jest połamana.

Kopie dokumentów zostały wykonane w pracowni konserwatorskiej w Krakowie po uprzedniej zgodzie i przekazaniu oryginałów przez Dyrektora Archiwum Państwowego w Katowicach, dra Piotra Greinera.

Anna Kulczyk