Historia obiektu

Należący do zbiorów Działu Sztuki obraz „Kobieta z główką kapusty” pochodzi z przedwojennych zbiorówOberschlesisches Museum in Gleiwitz. Do 2011 roku był czterokrotnie poddawany zabiegom konserwatorskim. Po raz pierwszy eksponat przekazano do konserwacji Krakowskim Pracowniom Konserwacji Zabytków w latach 60-tych. Obraz został  wówczas zdublowany (naklejony na nowe płócienne podłoże ). Kolejne zabiegi konserwatorskie wykonane zostały także w latach 60-tych przez artystę plastyka Władysława Ukleję w muzealnej pracowni w Gliwicach, które polegały na uzupełnieniu i scaleniu przetartych partii obrazu. Kolejną konserwację obrazu i jego ramy przeprowadzono w 2002 roku. Wykonano wtedy następujące zabiegi: z lica obrazu usunięto zabrudzony werniks oraz wtórne uzupełnienia malarskie pochodzące z poprzedniej konserwacji, podklejono łuszczące się warstwy polichromii oraz uzupełniono ubytki gruntu i warstwy malarskiej. W latach 2009-2011 obraz poddano ponownie gruntownej konserwacji usuwając wszystkie nawarstwienia wtórnych uzupełnień malarskich, werniksów i częściowo kitów pochodzących z kolejnych napraw.

Technika i technologia oraz wartość artystyczna obiektu

Omawiany obraz datowany jest na druga połowę XVII wieku. Kraj pochodzenia to Holandia. Przedstawiona na obrazie kobieta , przypuszczalnie bogini płodności Ceres była częstym tematem dla artystów w XVII-wiecznej Flandrii. Obraz namalowany na ciemnym brązowo-ugrowym gruncie często spotykanym w malarstwie XVII i XVIII wieku, prezentuje wysoki poziom artystyczny. Technika malowania na ciemnych gruntach polegała na wykorzystaniu podkładu w partiach ciemniejszych, co jest dobrze widoczne w omawianym obrazie, gdzie w cieniach położono półlaserunkową malaturę spod której przebija ugrowy grunt nadając malarstwu lekkości i plastyczności. Widoczne szerokie impastowe pociągnięcia pędzla świadczą o sprawnym warsztacie malarskim artysty.

Ostatnia konserwacja obrazu w latach 2009-2011.

Konserwacja obrazu trwała osiem miesięcy z przerwami w latach 2009-2011. Decyzję o kolejnej konserwacji obrazu podjęto po oględzinach obiektu przeprowadzonych przez Pracownię Konserwatorską oraz Dział Sztuki. Stwierdzono, że poprzednie konserwacje zostały wykonane niewłaściwie, widoczne były niedoczyszczone fragmenty obrazu, które jak się spodziewano mogły zakrywać pewne elementy kompozycji.
Konserwacja obrazu trwała z przerwami osiem miesięcy. Równolegle z rozpoczęciem prac konserwatorskich  zaczęto rozpracowywać obraz  pod względem symboliki. Stwierdzono, że kobieta na obrazie może przedstawiać boginię płodności Ziemi, urodzaju, ziemi uprawnej, tzw. Wielką Macierz. Mógłby na to wskazywać atrybut jakim jest główka kapusty  oraz dorodne, pełne ciało kobiety.

Usunięcie wtórnych warstw malarskich pochodzących z dwóch poprzednich konserwacji, a przede wszystkim usunięcie bardzo ciemnego zmienionego przez czas werniksu, odsłoniło wiele ważnych wcześniej niewidocznych szczegółów. Okazało się, że w lewej ręce, którą dotychczas interpretowano jako trzymającą (raczej podtrzymującą) kapustę kobieta trzyma nóż. Natomiast lewa dłoń, dotychczas rozmywająca się w ciemnym otoczeniu i zawieszona w próżni, po usunięciu warstw wtórnych i ciemnego werniksu okazała się być oparta o blat, a kciuk którego praktycznie nie było, obecnie został zrekonstruowany na podstawie odsłoniętych fragmentów. Po lewej stronie kompozycji odsłonięto dotychczas niewidoczny  pod warstwami pociemniałych werniksów fragment główki kapusty. Po prawej stronie kompozycji wzdłuż ramienia kobiety uwidocznił się duży fragment fioletowo- granatowej draperii, stanowiącej kontynuację wierzchniej narzutki widocznej po obu stronach dekoltu kobiety. Natomiast rozjaśnione tło, będące końcowym efektem konserwacji, ukazało po lewej stronie głowy kobiety poświatę oraz niewidoczny wcześniej pukiel włosów.

Anna Wątorska

Lico obrazu przed ostatnią konserwacją